Datu Insyad atawa Datu Insad (diparkirakan diranakakan tahun 1015 H/1549 M wan habis umur tanggal 5 Rabiul Awal 1135 H/1714 M). Datu Insyad ngaran nang paling diingat urang, tagal ngaran bujur sidin ialah Maulana Abdush Samad, riwayat lain manulis Abdussamad. Sidin rancak jua dikiyau Datu Shamada atawa Datu Tungkaran.[1]

Ujar riwayat, Datu Insyad asalnya matan Kampung Kuin Banjarmasin. Sidin anak murid Khatib Dayan, urang alim matan Kasultanan Demak nang ma-Islamakan Pangeran Samudera alias Pangeran Suriansyah. Datu Insyad manimba ilmu matan Khatib Dayan parihal Ilmu Syariat wan Ilmu Tauhid. Wayah nitu, banyak gawian Datu Insyad nang manyalahi adat urang awam, ngalih ditarima akal manusia, sahingga dianggap karunia Allah gasan wali-Nya gasan manampaiakan karamat.[2]

Datu Insyad dikuburakan di Desa Sambangan, Kecamatan Bati-bati, Tanah Laut. Sampai wahini makam sidin rancak dijiarahi urang banyak. Gasan mangganang jasa sidin, ada jalan di Pelaihari nang dingarani Jalan Datu Insyad. Jalan Datu Insyad kaandakannya di bundaran Kantor Bupati Tanah Laut, batarus sampai Simpang Tiga Balirejo.[2]

Riwayat lain mangisahakan ihwal Datu Tungkaran, nang baguru lawan urang alim Syekh Muhammad Arsyad al-Banjari di Kalampaian. Limbah tuntung baguru, sidin jadi urang alim nang manyiarakan agama Islam. Sidin pindah ka Tungkaran, jadi dikiyau Datu Tungkaran.[3]

Habar katinggian ilmu Datu Tungkaran tadangar ulir Raja Banjar wayah nitu, lalu sidin dikiyau ka istana gasan malajari ilmu kabatinan wan kaitannya lawan ilmu militer. Datu Tungkaran balalu mambawa babarapa ikung prajurit wan panglima karajaan gasan balatih di Tungkaran. Di antara prajurit wan panglima nang balatih ada Haji Buyasin wan Tumenggung Sutun, nang kaina dikanal sabagai pahlawan nang mamarangi panjajah Walanda.[3]

Datu Tungkaran baisi dangsanak lalakian nang kada suah basalisih paham. Tagal ada rahatan nang ading handak minta lajari sabarataan ilmu Datu Tungkaran, sidin bapasan sakira nang ading jangan talalu tamak, lamun handak baisi ilmu maka kada bulih badiam satanah lawan sidin, wan nang ading harus malajari pulang urang-urang di kampung lain. Syarat nitu ditarima ulih nang ading. Handak kisah, nang ading bapindah ka Batakan gasan manarusakan kailmuan sidin.[4]

Jujuhutan

babak
  1. ^ Asal-Usul Nama Jalan di Pelaihari. Tanah Laut: Dinas Perpustakaan dan Kearsipan Kabupaten Tanah Laut. 2017. hlm. 10. 
  2. ^ a b Asal-Usul Nama Jalan di Pelaihari. Tanah Laut: Dinas Perpustakaan dan Kearsipan Kabupaten Tanah Laut. 2017. hlm. 11. 
  3. ^ a b Mulok Budaya Banjar. Tanah Laut: SIGAP. 2023. hlm. 7. 
  4. ^ Mulok Budaya Banjar. Tanah Laut: SIGAP. 2023. hlm. 8.