Karistin: Pabidaan ralatan

Konten dihapus Konten ditambahkan
Botrie (pandir | sumbangan)
s Bot: Penggantian teks otomatis (-cetakan +citakan)
Botrie (pandir | sumbangan)
s Bot: Penggantian teks otomatis (-sagan +gasan)
Baris 1:
[[Barakas:Cruzeiro em Belém-PB.jpg|thumb|right|300px|Sabuting palang salib Kerestén]]
 
Agama '''Kerestén'''<ref name="hapip"> ''dialek Banjar Kuala'' dalam: Abdul Jebar Hapip, Kamus Banjar Indunisia, Cetakan V - Banjarmasin, PT. Grafika Wangi Kalimantan, 2006</ref> atawa ''Nasrani'' adalah sabuah kaparcayaan nang bapingkut lawan ajaran, hidup, marista, wapat wan kabangkitan [[Yesus Kristus]] atawa Isa Almasih. Agama nang ini parcaya bahua [[Yésus Kristus]] adalah Tuhan wan [[Mesias]] (Almasih), juru salamat sagangasan sabarataan umat manusia, nang manabus umat manusia tumatan dosa. Bubuhannya ba’ibadah di [[garéja]] wan [[Kitab Suci]] bubuhannya adalah [[Alkitab]]. Murid-murid Yesus Kristus panambayannya dikiau Kerestén '''(Kristen)''' di Antiokia ([[Kisah Para Rasul]] 11:26).
 
Agama Kerestén tamasuk dalam kalompok [[agama Abrahamik]]. Agama Kerestén bapingkut lawan hidup, ajaran, kamatian wan [[panyaliban]], [[kabangkitan]], wan kanaikan [[Yesus urang Nazaret]] ka surga, nangkaya dipadahakan dalam [[Parjanjian Hanyar]]. Umat Kerestén parcaya bahwa Yésus adalah [[Mésias]] nang dinubuatakan dalam [[Parjanjian Lawas]] (atawa Kitab suci Yahudi). Kakeresténan adalah [[monoteisme]], nang parcaya lawan talu ikung pribadi (sacara teknis dalam bahasa Yunani ''[[hypostasis]]'') [[Tuhan]] atawa [[Tritunggal]]. [[Tritunggal]] ditagasi pamulaannya wayah Konsili Nicea Panambayan (325) nang dihimpun ulih Kaisar Rumawi Konstantin I.
Baris 22:
Imbah wapatnya Yesus Kristus itu pang, rasul-rasul batumat mandakwahakan ajaran Yesus ka mana-mana, nang manjadi hasilnya, jamaah panambayan Kerestén, sajumlah bangsa tiga ribu ikung, dibaptis. Tagal, di masa-masa pamulaan tumbuhnya, agama Kerestén dirasa sabagai ancaman makanya am bubuhan Kerestén tatarusan disasahi wan dianiaya ulih pamarintah Rumawi wayah itu. Banyak bapa Garéja nang jadi korban kakajaman kakaisaran Rumawi manjadi martir, yaitu rela disiksa awan jua dihukum mati marga mampartahanakan imannya, nangkaya Santo Ignatius urang Antiokia nang dihukum mati dijadiakan makanan singa.
 
Masa itu, kaparcayaan nang tumbuh di Rumawi adalah paganisme, di mana adanya konsep ‘balas jasa langsung’. Tagal karna gancangnya para rasul mandakwahakan ajaran Kerestén, bagagémétan agama ini mulai batumbuh jumlahnya, sahingga pamarintah Romawi samagin taancam ulih adanya agama Kerestén. Pamarintah Rumawi jua ba’usaha mahinyik, wan jua manangati adanya agama Kerestén, karna umat Kerestén kada hakun manyambah Kaisar, wan jua ma’ulah ngalih kakuasaan Rumawi. Salain nitu, paganisme wan ramalan-ramalan nang sudah ada tumatan zaman Republik bahari nang dipakai sabagai alat-alat propaganda wan pambanaran semenyaan tingkah laku panguasa atawa jua jadi alasan kagagalan panguasa, sudah kada mampan lagi lawan kadudukan agama Kerestén. Makanya am, di masa wayah itu, banyak umat Kerestén nang dibunuh sabagai usaha pamarintah Romawi sagangasan manatak batang agama Kerestén. Pandakwah utama agama Kerestén wayah itu adalah Rasul Paulus, nang paling cangkal mandakwahakan ajaran Kerestén ka buncu-buncu dunia.
 
Di wayah itu, datang masa-masa kakadapan (192-284), dimulai tumatan wayah Kaisar Commodus sampay wayah Kaisar Diocletian. Masa ini urang-urang wayah itu kahilangan kaparcayaan kapada konsep balas jasa langsung nang dianut di Paganisme, sahingga agama Kerestén gin samagin dikatujui. Sampay akhirnya di wayah tahun 313, Kaisar Konstantinus mambulihakan adanya agama Kerestén wan jua sidin saurang minta diparmandiakan, imbah itu 80 tahun sasudah sidin bakuasa, Kaisar Theodosius manangati semenyaan bantuk paganisme wan manatapakan agama Kerestén jadi agama nagara.
Baris 32:
Pahadangan itu jua, di bagian timur Karajaan Romawi, tatap batahan Gareja nang disambat Yunani atawa Ortodoks, nang sudah mawartaakan injil di banua Rusia mulai bapisah pada balahan barat nang ada di bawah pimpinan Gareja Roma. Kajadian pamisahan ini wayah tahun 1054. Gareja Ortodoks ini sabujurnya kada umpatan atawa kada pati satuju adanya Perang Salib, makanya am bubuhan Ortodoks sampay wayah ini ba’isi tungkaran (sektor) surang di dalam kota lawas Yerusalem nang dikuasai Islam waktu itu.
 
Pahadangan itu pulang, wayah tahun 1460 panamuan parcitakan ulih Gutenberg manyababakan Kitab Suci kawa tajangkau sagangasan sabarataan urang. Subalumnya, Kitab Suci dibatasi ulih Garéja kapada umat, nang sabujurnya batujuan sagangasan manikin bidaah nang manjadi krisis ganal di dalam tubuh Garéja wayah itu. Wayah itu Kitab Suci gin tikas dibacaakan di Garéja wan manjadi sumber gasan bahutbah haja.
 
Wayah itu jua, banyak bujur pihak-pihak kada batanggungjawab nang mamakay kadudukan di dalam Garéja Barat (Katolik) sabagai sumber kakuasaan, nang sacara kada langsung mambari supan Garéja. Pajabat-pajabat tinggi di dalam Geréja samagin tapangaruh mamantingakan kapantingan kaduniaan haja sahingga samagin manyaléwéng tumat ajaran dasar Garéja Katolik. Banyak oknum nang bakadudukan panting di dalam Gareja manggunaakan kakuasaannya sakahandak hati sampay merugiakan banyak umat wayah itu. Itu pang nang ma’ulah banyak umat Kerestén sangkal wan jua mamprotes sarta manuntut pambaharuan. Banyak jua umat nang mulai tapikir bahwa sabuting usaha sagangasan mandatangakan pambaharuan di dalam Garéja awan cara mambari’i Kitab Suci gasan urang banyak.
 
Puncak panyalahgunaan ajaran Garéja dimulai wayah adanya tukar-jual surat indulgensia. Gawian ini sabujurnya gin siwah lawan ajaran iman Garéja Katolik. [[Martin Luther]], sidin sa’ikung rahib nang mulai maambil kaputusan handak manggawi pambaharuan awan cara ma’ulah pambarontakan kapada Garéja Katolik, imbah itu jua sidin mambangun garéja tandingan hanyar. Urang nang lainnya [[Ignatius Loyola]], pandiri ordo Jesuit dalam Garéja Katolik, ba’usaha ma’ulah pambaharuan tumat dalam haja, caranya sidin mambari’i pandidikan teologi Kerestén nang ketat gasan para klerus, nang utama maasi bujur-bujur kapada otoritas wan ajaran Garéja, supaya gawian nang korup dalam Garéja bakurang wan kada manjadi-jadi lagi. Konsili Trente, sabuting konsili (ijma) nang diadaakan sabagai reaksi atas reformasi Martin Luther, di situ reformasi Martin Luther dianggap ulih Garéja Katolik sabagai gawian nang mambangati rusaknya kaadaan kakeresténan. Dalam Konsili Trente nang ini ajaran iman Garéja Katolik ditagasakan (tamasuk kanonisasi paling pandudian Alkitab Katolik) gasan manikin wan mangurangi bamacam panyalahgunaan nang sakahandaknya dalam Garéja.