Urang utan: Pabidaan ralatan

Konten dihapus Konten ditambahkan
sKadada kasimpulan babakan
sKadada kasimpulan babakan
Baris 23:
| range_map_caption = Distribusi Orang utan
}}
'''Urang utanhutan''' (atawa '''uranghutan''', '''mawas''') tamasuk, [[warik]] ganal nang tangannya panjang wan babulu habang atawa suklat, hidupnyahidup di hutan-hutan tropika [[Indunisia]] wan [[Malaysia]], nang mustiiyanya di Pulau [[Kalimantan]] wan [[Sumatra]].<ref name="National">{{en}}[http://animals.nationalgeographic.com/animals/mammals/urangutan.html National Geographic]</ref> <ref name="Red"/>
 
== DiskripsiCiri-ciri ==
Istilah "urang utanhutan" diambil matan [[basa Indunisia]], artinya manusia (urang) [[hutan]]. '''Urang utanhutan''' ada dua macam [[spesies]]: '''urang utanhutan''' Sumatera (''Pongo abelii'') wan '''urang utanhutan''' Kalimantan (Borneo) ([''Pongo pygmaeus'')].<ref name="org">{{en}}[http://docs.google.com/viewer?a=v&q=cache:BgGEeXkURksJ:www.urangutan.org.uk/downloads/kidsfactsheet.pdf+urangutan+facts&hl=en&gl=id&pid=bl&srcid=ADGEESgZ_xbYEL4AP-WF-65SerFFd_amz09LvtgWK3G5v_V3Aenk6i_zI07jMc7oeeChE3WfFiGq50ucSXzzq4Hn7yu-TTmJdh4bknC4twd6BYjcJ9zzZG8w-4dtcbUl-rdyy2Ak8SpQ&sig=AHIEtbQ5WOhd-AkvWCEaanTkOmUFr0WpXA Orangutan Foundation]</ref> '''Urang utanhutan''' masih tamasuk mamarina [[manusia]], di hitungan ''kingdom animalia'', [[DNA]]-nya 96,4 %<ref name="SOS"/>
 
== Ciri-Ciri ==
Awaknya lamak wan, ganal, gulunya ganal, tangannyajua. panjangTangannya wanpanjang, kuat, batisnya handap wan, tatunduk, tagal kadada [[buntut]]-nya.<ref name="senses">{{en}}[http://www.enchantedlearning.com/subjects/apes/urangutan/ Senses]</ref> Tingginya kikira 1,25 - 1,5 dapa. <ref name="panda">{{en}}[http://www.panda.org/what_we_do/endangered_species/great_apes/urangutans/ Orangutans]</ref> Awaknya babulu habang kasuklatan.<ref name="Red">{{en}}[http://www.red-ape.co.uk/urangutan/urang_anatomy.html Red Ape]</ref> Kapalanya ganal, muntungnya tinggi<ref name="senses"/>
 
Rahat sampai umurnya kawin, '''urang utanhutan''' nang laki baganal palipisnya [[ubun-ubun]], rambutnya bapanjang wan bajanggut parak muha.<ref name="Biology">{{en}}[http://www.urangutans.com.au/Orangutans-Survival-Information/Biology.aspx Biologi urang utan]</ref> Inya baisi pangrasa jua [[indera]] nang, sama kaya [[manusia]], kawa mandangar, malihat, mancium, pangicapanbakicap wan manjapai.<ref name="senses"/>
 
Barat awak '''urang utanhutan''' nang laki kikira 50-90 kilu, nang bini kikira 30-50 kilu.<ref name="panda"/>, talapak4 lapak tangannya baisi 4 jaribajari panjang, wan 1 ibu jari.<ref name="senses"/> Jari-jari di talapaklapak batisnya miripsama banarkaya lawanampun manusia.<ref name="senses"/>
 
'''Urang utanhutan''' masih tamasuk macam [[warik ganal]] nang kaya [[gorila]] wan [[simpanse]].<ref name="org"/> Tamasuk warik ganal nang masuk dalamhitungan [[klasifikasi]] [[mamalia]],. ukuranUkuran utaknya ganal, mata hadap ka muka, tangannya kawa mangganggam.<ref name="org"/>
 
== Klasipikasi ==
'''Urang utanhutan''' tamasuk binatangsatua [[vertebrata]]: artinya, inyanang batulang balakang.{{fact}} '''Urang utanhutan''' tamasuk binatangsatua [[mamalia]] wan [[primata]].{{fact}}
 
=== SpesiesBamacam wan Subspesies'''urang hutan'''===
# Ada 2 macam '''urang utanhutan''',: yaitu'''urang [[Urangutanhutan''' Kalimantan]]/ (Borneo) (''Pongo pygmaeus'') wan [[Urangutan'''urang hutan''' Sumatera]] (''Pongo abelii'').<ref name="species">{{en}}[http://www.seaworld.org/animal-info/info-books/urangutan/scientific-classification.htm Spesies]</ref>
# Katurunan '''urang utanhutan''' Sumatera wan Kalimantan mulai balainubah matan 1,1 - 2,3 juta tahun bahari.<ref name="species"/>
# Subspecies
#* Ada 3 macam Urangutan'''urang Kalimantanhutan''' Kalimantan: ''P.p.pygmaeus'', ''P.p.wurmbii'', ''P.p.morio''.<ref name="species"/> AwakAwaknya asing-asingnya sasuai lawan wadahnya badiam.<ref name="species"/>
#* '''Urang utanhutan''' Kalimantan Tengah (''P.p.wurmbii'') badiamada di [[Kalimantan Barat]] wan [[Kalimantan Tengah]].<ref name="species"/> InyaNi tamasuk nang nang taganal.<ref name="species"/>
#* '''Urang utanhutan''' Kalimantan dairahdi Timur Laut Pulau Kalimantan (''P.p.morio'') badiamada di Saba wan banua Kalimantan Timur.<ref name="species"/> Awaknya tahalus<ref name="species"/>.
#* Kadada'''Urang macamhutan''' urangutannang asli Kalimantan nangada kawa dipinandui lagi.<ref name="species"/>
 
== Wadah kadiamanbadiam ==
[[Barakas:Kutai Orangutan 2008.jpg|thumb|[[Urang utan]] di [[Taman Nasional Kutai]]]]
Urangutan'''Urang adahutan''' diam di [[hutan hujan]] tropis [[Asia Tenggara]], di Pulau [[Kalimantan]] wan [[Sumatera]], di wilayah Nagara [[Indunisia]] wan [[Malaysia]].{{fact}} Biasanya badiamdiam di puhun nang tinggi wannang labat daunnya, sarangnya matan dadaunandaun.{{fact}} Urangutan'''Urang hutan''' kawa hidup di hutan [[keruingkaruing]], [[bubukitangunung]], wandi [[dataran randah]], [[Dairah Aliran Sungai]], di hutan rawa banyu tawarhambar, [[rawa gambut]], tanah karing di atas [[rawa hutan bakau]] wan [[nipah]], sampai ka hutan-hutan di pagunungangunung.{{fact}}
 
Di Kalimantan, urangutan'''urang hutan''' kawa hidup 500 dapa di atas parmukaanmuka laut (dpl). Mamarinanya nang di Sumatera kawa hidup di hutangunung pagunungan dinang katinggiantingginya 1.000 dapa dpl.{{fact}} Urangutan'''Urang hutan''' Sumatera saikungtamasuk matansatua [[endemisme|binatang endemis]] nang adanyaada di Sumatera haja.{{fact}} Urangutan'''Urang dihutan''' Sumatera badiam di utara pulau haja, mulaimatan [[Timang Gajah]], [[Aceh Tengah]] sampai [[Sitinjak]] di [[Tapanuli Selatan]].{{fact}} Satua mamalia ni dilindungi Undang-undang Numur 5 tahun 1990 masalah [[Konservasi Sumbar Daya Alam Hayati wan Ekosistemnya]], tamasuk satua nang tamasukdianggap IUCN sudah ''Critically Endangered'' ulih IUCN.<ref name="IUCN">{{en}}[http://www.iucnredlist.org/apps/redlist/details/39780/0 IUCN]</ref>
 
Di Sumatera, macam-macam urangutan'''urang hutan''' ada di dairahDairah aliranAliran sungaSungai (DAS) [[Batang Toru]], [[SumatraSumatera Utara]].{{fact}} Jumlah urangutan'''urang hutan''' liar di Sumatra banyaknyaSumatera kikira 7.300<ref>Requested 10th January 2007; Submitted 27th January, Launched February 6th 2007. Nellemann, C., Miles, L., Kaltenborn, B. P., Virtue, M., and Ahlenius, H. (Eds). 2007. The last stand of the urangutan – State of emergency: Illegal logging, fire and palm oil in Indunisia’s national parks. United Nations Environment Programme, GRID-Arendal,Norway, www.grida.no. ISBN 978-82-7701-043-5</ref>. Di DAS Batang Toru, 380 ikung, jumlahnya kikira 0,47 - 0,82 ikung saban pal<sup>2</sup>. Jumlah urangutan'''urang hutan''' Sumatera (''Pongo abelii lesson'') wayah ini kikira tinggal 7.500 ikung.{{fact}} Padahal, tahun 1990-an, kikiraada 200.000 ikung.{{fact}} Inya bagana ada i 13di wadah nang lain-lain.{{fact}} Marga itu, hidupnya sasain ngalih, banyak nang hilang atawa matian.[http://www.kompas.co.id/ver1/Nusantara/0703/28/202727.htm]
<!--
Orangutan'''Urang hutan''' Sumatera adanyaada di Prupinsi [[Sumatera Utara]] wan PrupinsiDI [[Aceh]], tamasuk di [[Danau Toba]].{{fact}} Ada jua sadikit di subalah barat daya [[danau]]: di [[Sarulla Timur]] wan di hutan-hutan di [[Batang Toru Barat]].<ref name="IUCN"/> Jumlah'''Urang urangutanhutan''' Sumatera nang tabanyak di Sumatera ada di [[Leuser Barat]] (2.508 ikung), Leuser Timur (1.052 ikung), wan di Rawa Singkil (1.500 ikung). {{fact}} Di Batang Toru,[[Sumatera Utara]], kikira talandang umurnya, jumlahnya 400 ikungan.{{fact}}
 
Urangutan'''Urang dihutan''' Borneo, nang tamasuk ''endangered'' [[IUCN]], ada talu macam: ''Pongo pygmaeus pygmaeus'' nangdi disubalah utara [[Sungai Kapuas]] sampai timur laut Sarawak, ''Pongo pygmaeus wurmbii'' nangdi disubalah selatan [[Sungai Kapuas]] inggan bagian barat [[Sungai Barito]], wan ''Pongo pygmaeus morio''.{{fact}} Di'''Urang Borneo, urangutanhutan''' ada jua di [[Sabah]], [[Sarawak]], wan di hutan-hutan Kalimantan, cuali di [[Kalimantan Selatan]] wan [[Brunei Darussalam]].<ref name="IUCN2">{{en}}[http://www.iucnredlist.org/apps/redlist/details/17975/0 redlist]</ref> -->
 
== Rujukan ==