Lubang hirang: Pabidaan ralatan

Konten dihapus Konten ditambahkan
Volstand (pandir | sumbangan)
Volstand (pandir | sumbangan)
Kadada kasimpulan babakan
Baris 1:
 
[[Barakas:Black_hole_-_Messier_87.jpg|jmpl|350x350px|Lubang hirang supermasif di dalam hinti galaksi elips super raksasa Messier 87 di konstelasikonstélasi Virgo. Massanya diparkiraakan mancapai miliaran kali lipat massa Matahari, , pas tahun 2016.<ref>
{{Cite journal|last=Oldham, L. J.|last2=Auger, M. W.|date=March 2016|title=Galaxy structure from multiple tracers - II. M87 from parsec to megaparsec scales|journal=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society|volume=457|issue=1|pages=421–439}}</ref> Foto ngini diambil sacara langsung ulih Event Horizon Telescope wan dirilis pas tanggal 10 April 2019.]]
'''Lubang hirang''' ({{Lang-en|black hole}}) adalah bagian matan ruang waktu nang marupakan gravitasi nang takuat pada nang lain, cahaya gin kada kawa bukah matan lubang hirang. TeoriTéori relativitas umum mamparkiraakan bahwa parlu massa nang ganal gasan maulah sabuting '''lubang hirang''' nang baandakba'andak di ruang waktu.<ref name="wald 1997">{{cite book |last=Wald |first=R. M. |author-link=Robert Wald |title=Black Holes, Gravitational Radiation and the Universe |editor1=Iyer, B. R. |editor2=Bhawal, B. |chapter=Gravitational Collapse and Cosmic Censorship|date=1997 |pages=69–86 |publisher=Springer}}</ref><ref name="NYT-20150608">{{cite news |last=Overbye |first=Dennis |author-link=Dennis Overbye |title=Black Hole Hunters |url=https://www.nytimes.com/2015/06/09/science/black-hole-event-horizon-telescope.html |date=8 June 2015 |work=[[NASA]] |access-date=8 June 2015 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20150609023631/http://www.nytimes.com/2015/06/09/science/black-hole-event-horizon-telescope.html |archive-date=9 June 2015}}</ref> Di parak lubang hirang ada parmukaan nang dingarani horizon paristiwa. ObjekObjék ngini disambat ''"hirang"'' maraga manyarap apa haja nang baandak parakbaparak lawan inya wan kada kawa babulik pulang, tamasuk cahaya gin kada kawa babulik lagi.<ref>{{harvnb|Wald|1984|pp=299–300}}</ref> tiuritistéoritis, lubang hirang kawa baisi ukuran saganal apa haja, mulai matan mikroskopik sampai ka ukuran alam raya nang kawa kita itihi. Tiuri[[Téori midanmédan kuantum dalam ruang-waktu maliuk]] mamparkiraakanmamparkira'akan bahwa horizon paristiwa mamancarkan radiasi diparak lubang hitam lawan suhu nang tabatas. Suhu ngini babanding tabalik lawan massa lubang hirang, jadinya ngalih amumamun handak maitihi lubang hirang bamassa bintang atawa labih. Lubang hirang tabagi manjadi 4: lubang hirang bamassa manangah, lubang hirang primordial, lubang hiranhhirang bintang, wan lubang hirang supermasif nang rancak banar ada di pusat sabuting galaksi.<ref>{{Cite web|date=2018-09-21|title=Black Holes, Explained|url=https://www.nationalgeographic.com/science/space/universe/black-holes/|website=Science|language=en|access-date=2020-09-29}}</ref>
[[Barakas:BlackHole_Lensing.gif|al=Lubang hitam Schwarzschild|jmpl|Simulasi linsa gravitasi ulih lubang hirang, nang mandistursi citra galaksi di latar balakang.]]
[[Barakas:Images_of_gas_cloud_being_ripped_apart_by_the_black_hole_at_the_centre_of_the_Milky_Way_ESO.jpg|jmpl|Awan gas tarabit uliholéh lubang hiranvhirang di pusat Bima Sakti (pangamatan matan 2006, 2010 wan 2013 masing-masing ditampaiakan lawan warna biru, hijau wan habang).<ref>{{Cite news|url=http://www.eso.org/public/news/eso1332/|title=Ripped Apart by a Black Hole|work=ESO Press Release|access-date=19 July 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130721014626/http://www.eso.org/public/news/eso1332/|archive-date=21 July 2013|dead-url=no}}</ref>]]
 
== Sajarah ==
Tiuri nang mambahas adanya lubang hirang pamulaannya diajukan pas abad ke-18 uliholéh John Michell wan Pierre-Simon Laplace, imbah ngitu dikambangakan uliholéh astronom JirmanJérman bangaran Karl Schwarzschild, pas tahun 1916, lawan badasar teori relativitas umum ampun Albert Einstein, wan bamakin dikanalakan uliholéh Stephen William Hawking.
 
Istilah ''lubang hirang'' mulai tarkanal haratan John Archibald Wheeler mamakainya di caramah-caramahnya pas tahun 1967. Biar sidin rancak dianggap urang banyak sabagai urang nang pamulaan mamakai istilah ngini,<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2008/04/14/science/14wheeler.html|title=John A. Wheeler, Physicist Who Coined the Term ‘Black Hole,’ Is Dead at 96|last=Overbye|first=Dennis|date=2008-04-14|work=The New York Times|access-date=2021-04-09|language=en-US|issn=0362-4331}}</ref> tapi inya rancak bapadah bahwa lain inya nang pamulaan mamakai istilah lubang hirang ngini.
 
== Asal-mula lubang hitam ==
Pamulannya, bintang tabentuk lawan kundisi dimana tingkat radiasi wan gravitasinya saumbangsaimbang. Haratan bintang kahabisan bahan bakar gasan manggawjmanggawi fusi, tingkat radiasi nang keluar makin lamah dibandingakan lawan gaya gravitasi ka dalam. Matan situ, bintang maalami karuntuhan, wan kainanya maalami sabuting laduman supernova. Dalam laduman ngini, ada dua kamungkinan hasilnya, pacangan jadi bintang Neutron atawa pacangan jadi lubang hirang.
 
== Kamatian lubang hirang ==
Lubang hirang pacangan mati malalui parusisprosés Radiasi Hawking. ParusisProsés ngini sadarhananya nang kaya mambungkar bagian matan lubang hirang tunggal butingan. Salawas bajalannya waktu, lubang hirang pacangan bahalus tarus, sampai pahabisannya maalami laduman nang ganal banar, bahkan ribuan kali ganalnya pada ladakan bom atom Hiroshima wan Nagasaki. Akan tatapi, parusisprosés ngini rancak mamakan waktu nang lawas. Sadangkan ukuran lubang hirang pasti ganal. Maka bisa jadi manusia kada kawa maitiimaitihi napa-napa matan paristiwa ngini.
 
== Lihati Jua ==