Maharaja Sari Kaburungan

Maharaja Sari Kaburungan (Raden Sakar Sungsang)[1] adalah raja Nagara Daha (Banjar Hindu). Sidin anak Putri Kalungsu lawan Maharaja Carang Lalean.

Hikayat Banjar babak

Maka - banyak tiada tarsebut - sudah itu Raden Sari Kaburungan diam barkampung lain. Sudah itu maka Lambu Mangkurat manyuruh barbuat padudusan saparti dahulu itu. maka Raden Sari Kaburungan didudus ulih urang saparti astilah dahulu, mamakai mahkota karajaan itu, barbunyi galaganjur Si Rabut Paradah, dirancak Si Rarasati. Maka manjadi raja Raden Sari Kaburungan. Hatta kira-kira satahun Raden Sari Kaburungan manjadi raja itu, maka barpindah barbuat nageri ka hilir pula, pada Muhara Hulak namanya. Putri Kalungsu itu masih bardiam pada nageri Nagara Dipa itu. Sakira-kira urang nang tinggal itu ada ampat lima ratus, laki-laki dangan parampuan itu. Banyak tiada tarsebut. Maharaja Sari Kaburungan sudah tatap ia barpindah itu, alkisah maka nang tampat diam Muhara Hulak itu dinamai Nagara Daha, ia itu barnama Nagara nang ada sakarang ini. Maka Maharaja Sari Kaburungan itu takhta karajaan saparti zaman dahulu jua itu, dan pada tiap-tiap hari Sabtu dihadap sagala manterinya pada sitilohor barsuka-sukaan itu, dan pada tiap-tiap hari nang patut itu manjamu sagala manterinya. Adapun bandar diubahnya ka Muara Bahan. Tetapi urang dagang nang bardiam itu - saparti urang Kaling, saparti urang Hujarat, saparti urang Cina, saparti urang Malayu, saparti urang Mangkasar, saparti urang Biaju - barang nang lumpat hilir pada bandar Muara Bahan itu ada nang masih tatap diam pada Muara Rampiau itu. Makmur karajaannya Maharaja Sari Kaburungan itu. Ibunya Putri Kalungsu itu masih diam pada nagara Dipa itu, wastu suruh manyuruh jika barang sasuatu karjanya. Banyak tiada tarsebut. Maka Putri Kalungsu itu hilang ghaib, tiada lagi tarsebut. Sudah itu maka Lambu Mangkurat hilang ghaib, tiada tarsebut mati ia itu. Barmula nang dijadikan mangkubumi akan ganti Lambu Mangkurat itu anak Aria Magatsari, dinamai Aria Taranggana. Ia maha bijaksana, tajam akalnya dan laksana labih daripada ayahnya itu. Ia itu mangarang Kutara Masa'alah Takhta Nageri, mambicarakan barang sasuatu mangatahui nang salah dan nang banar, mangira-ngirakan taraf hukumnya itu, nang barat dan nang ringan, nang mati dan tiada itu, dan nang dirampas dangan papatutnya hukumnya itu. Maka pada sakarang ini kutara itu dinamai urang Kutara Aria Taranggana. Banyak tiada tarsebut itu. Maka sampurna karajaan Maharaja Sari Kaburungan itu. Yang asal jaksa dijadikan jaksa. Asal manteri dijadikan manteri.Asal pamayungan dijadikan pamayungan.Asal singabana dijadikan singabana. Asal pamarakan dijadikan pamarakan. Asal bandar dijadikan bandar. Asal sarawisa dijadikan sarawisa. Asal saragani dijadikan saragani. Asal mandung dijadikan mandung. Asal tuhaburu dijadikan tuhaburu. Maka tiap-tiap diihadap rakyat pada tiap-tiap hari Sabtu itu masih dangan upacara parhiasan takhta karajaan saparti adat dahulu jua itu. Dan urang basar di Sewa Agung, di Bunyut di Karasikan, di Barau, di Pasir, di Sambas, di Sukadana dan urang basar di Balitung Lawai, di Kuta Waringin, sakaliannya itu masih manghadap pada Maharaja Sari Kaburungan itu saparti zaman Maharaja Suryanata itu. Dan anak cucunya urang Kaling dan urang Hujarat nang mangikutkan Ampu Jatmaka tatkala ia manjadi raja di Nagara Dipa itu masih tatap ia barsuka pada Maharaja Sari Kaburungan itu. Takhta nageri Nagara Daha itu saparti takhta nageri Majapahit itu. Maka urang Jawa banyak bardagang, ada nang diam sakali itu. Maka makmurlah dagang datang ka bandar di Muara Bahan itu. Banyak tiada tarsebut. Maka Maharaja Sari Kaburungan itu baranak laki-laki dua urang; nang tua barnama Raden Sukarama, nang muda barnama Raden Bangawan. Tetapi ibunya itu anak manteri, tiada itu asal raja baroleh batapa. Kamudian daripada itu basarlah Raden Sukarama dangan Raden Bangawan itu maka diambilkan anak manteri ampat urang akan isterinya itu, Raden Bangawan diambilkan anak manteri sa'urang akan isterinya ulih Maharaja Sari Kaburungan itu. Banyak tiada tarsebut. Maka maharaja itu manyuruh mamanggil Aria Taranggana itu. Sudah datang manghadap raja dalam istananya itu, sudah dijamunya dan barsuka-sukaan itu, maka kata Maharaja Sari Kaburungan: "Hai Aria Taranggana, hari inilah kita kasudahannya barsuka-sukaan, karana aku handak kembali kapada alam nang ghaib. Aku barpasan kapadamu: baik-baik angkau mamariksa anak cucuku dan mamaliharakan rakyatku, karana ada pagi sudah basar kamudian daripada aku ini. Baik-baik angkau mambicarakan nageri itu. Maka sambah Aria Taranggana: "Hamba junjung atas batu kapala patik sabda syah alam itu. Sa'olah-olah hamba nang bebal bingung mamariksa anak cucu tuanku itu. Tetapi susah bagaimana itu hamba tiada tahu." Maka Maharaja Sari Kaburungan: "Itu tiada baroleh kukatakan, tetapi angkau ingat-ingat." Maka kata Maharaja Sari Kaburungan: "Hai anakku Sukarama dan Bangawan, baik-baik angkau dangan anak cucumu, dangan manteri, sarta lawan rakyat. Jangan kamu aniaya, dan jangan kamu kikir, handak murah dangan sabar. Jangan puaka, sarta pareksa. Dan jangan kamu maninggalkan bicara nang banar, maka jangan kamu maninggal astilah adat nang dahulu kala itu. Maninggal astilah istiadat nang dahulu kala itu manjadikan binasa karajaanmu. Maka jangan urang dalam nageri itu manurut mamakai pakaian adat urang nageri lain, saparti cara Cina, atau cara Kaling, atau cara Malayu, atau cara Mangkasar, atau cara Biaju. Itu manjadikan sangsara nageri, artinya salah satu itu adalah datang kajahatan pada nageri nang manurut itu, karana adat kita ini tatkala dahulu kala adalah cara Jawa itu, adat Majapahit. Takhta karajaan takhta bicara itu sudah takhta cara Majapahit itu, karana itu asal tampatnya barnyata lalohor kita itu; maka manurut pakaian cara urang nageri lain itu manjadikan panyakit nageri itu. Dan jangan angkau barikan urang manjadikan bartanam sahang. Manakala manjadikan sahang itu itu sagala tanam-tanaman nang lain itu tiada manjadi, karana huabnya sahang itu panas. Ayungannya larang makan-makanan, parintah manjadi haru-hara itu, maka urang kuta tiada ditakuti ulih urang desa. Jangankan ia takut, hormat pun kurang itu karana ia mau makan sahang itu. Suruhan raja pun itu tiada pati ditakutinya itu dan tiada akan tiada ayungannya itu parintah manjadi haru-hara dan banyak fitnah datang pada nageri itu. Hanya bartanam sahang itu kira-kira sapuluh tunggulnya atau dua puluh tunggulnya akan dimakan saja itu; astamewah paraba urang banyak itu banyak jadinya itu. Hanya nang patut ditanam dijadikan sungguh-sungguh itu: padi, jagung, ubi, gumbili, kaladi, pisang. Barang makanan nang lain daripada sahang itu harus dijadikan, supaya makmur nageri itu. Jangan saparti Jambi dan Palembang, karananya rusak sabab manjadikan sahang itu." Banyak lagi tiada tarsebut kata Maharaja Sari Kaburungan itu mamadahi anaknya. Maka ia itu hilang ghaib di hadapan urang banyak itu, maka tiada tarsebut lagi maharaja itu.

Catatan batis babak

  1. ^ "Regnal Chronolgies Southeast Asia: the Islands". Diarsipkan dari versi asli tanggal 2020-01-27. Diakses tanggal 2010-12-02.