Panangkapan Pangeran Diponegoro

Panangkapan Pangeran Diponegoro (Belanda: Gevangenname van Prins Diponegoro) adalah sabuting lukisan 1857 ulahan Raden Saleh, nang manggambarakan ditangkapnya Pangeran Diponegoro ulih Letnan Jinderal Hendrik Merkus de Kock pas 28 Marit 1830. Raden Saleh mulai maulah lukisan ngini pas 1856 imbah inya bulik matan pambalajarannya di Eropa ka Jawa pas 1851. Raden Saleh mahadiahakan lukisan ngini gasan Raja William III matan Walanda. Lukisan ngini bapindah-pindah andaknya nang pamulaannya di Istana Den Haag, ka Bronbeek, imbah ngitu ka Museum Nasional, pahabisannya lukisan ngini diandak di Museum Istana Negara. Lukisan ngini marupakan lukisan pamulaan dalam ginri lukisan sejarah di Asia Tanggara, sakaligus karya pamulaan matan saurang saniman Asia Tenggara nang manggambarakan sabuting paristiwa matan kawasan ngini. Lukisan ngini dianggap jua manjadi cuntuh pamulaan matan nasionalisme di Asia Tanggara dalam sani rupa, maskipun jua sabagai bukti bahwa Raden Saleh kada baisi rasa nasionalisme. Salain Saleh, Nicolaas Pieneman sabalumnya sudah maulah lukisan kisah paristiwa nang sama lawan judul Penyerahan Pangeran Diponegoro kepada Jenderal De Kock pas sakitaran tahun 1835.

Panangkapan Pangeran Diponegoro
Belanda: Gevangenname van Prins Diponegoro
Saurang lakian Jawa nang mamakai sorban manyarahakan dirinya kapada bubuhan Walanda
SanimanRaden Saleh
Tahun1857
Ukuran112 cm × 178 cm (44 in × 70 in)
AndakanIstana Merdeka, Jakarta, Indonesia

Diskripsi babak

Pangeran Diponegoro badiri di muka Letnan Jenderal Hendrik Merkus de Kock di muka bangunan ampun pimpinan kulunial.[1] Inya mamakai sabuting sorban hijau, jubah putih wan salawar, lawan sabuting jaket; mamakai sabuting ikat pinggang amas, mamingkuti tasbih, wan mangalungakan pinggangnya lawan syal.[2] Inya pinanya haratan manahani sariknya – sabagai sabuah tindakan lazim matan saikung Priyayi – samantara urang-urang Eropa digambarakan bamata landap wan kada saling bacangangan.[3]

De Kock, si panangkap, badiri di kiwa Diponegoro, pada tingkat nang sama lawan pajuang gerilya ngitu.[3] Bagian paling kiwa adalah buhan pasukan Walanda, nang diidentifikasikan buhan sajarawan wan biografer Diponegoro Peter Carey sabagai Kolonel Louis du Perr, Letkol W.A. Roest, wan Mayor-Ajudan Francois Victor Henri Antoine Ridder de Stuer. Di kanan pangeran, ardiri saurang lakian Jawa nang diidentifikasiakan oleh Carey sabagai putra Diponegoro, Diponegoro Muda, basubalahan lawan Residen Kedu Franciscus Gerardus Valck, Mayor Johan Jacob Perié, wan Kapten Johan Jacob Roeps.[4] Di batis Diponegoro, saurang binian nang diyakini sabagai bininya nang bangaran Raden Ayu Retnaningsih bausaha gasan maingkutinya.[2]

Pamandangan di bagian kanan atas lukisan manampilakan sabuah pamandangan nang masih baisuka hari, kadad tiupan angin, wan tapusat lawan Diponegoro.[3][2] Saleh mambari kadalaman bidang lawan lukisan ngini, manampaiakan buhan prajurit talihat baparakan lawan bagian muka sacara jelas, samantara manyamarakan detail-detail matan urang-urang di barisan balakang.[5] Kapala-kapala urang Walanda digambarakan pina taganal pada awak buhannya,[3] samantara buhan prajurit Jawa digambarakan dalam kaadaan wajar.[2] Palukisnya, Raden Saleh, mancantumakan inya sorang dalam lukisan ngini sabanyak dua kali: sabagai saurang prajurit nang batunduk lawan pamimpin nang manangkap inya, wan sabagai saurang prajurit nang mahadap ka arah panuntun.[4]

Lukisan ini baukuran 112 x 178 sentimeter (44 in × 70 in).[4]

Sajarah babak

 
Panyarahan Pangeran Diponegoro kapada Jenderal De Kock, Nicolaas Pieneman (sakitar 1830–35)

Diponegoro (1785–1855), saurang katurunan Sultan-Sultan Yogyakarta, babarapa kali dibawai gasan naik tahta.[6] Pas 1825, imbah manyata'akan inya sorang sabagai adalah Ratu Adil wan parlawanan para musuhnya tahadap praktek Islam buhannyaa, inya mamulai sabuah perang malawan sultan nang mamarintah wan pamrintah kulunial Walanda. Dalam parjuangan lima tahun barikutnya, nang manyabar ka sapalih dairah-dairah ganal Jawa Tengah, labih matan 200,000 pasukan Jawa wan 15,000 pasukan Walanda mati.[7] Pas 28 Marit 1830, lawan sapalihan pamimpin garilya lainnya nang tatangkap, Diponegoro diundang gasan mandatangi rumah Letjen De Kock di Magelang gasan manegosiasiakan akhir partikaian wan mawujudakan kasapakatan basama-sama. Disana, imbah talu jam, Diponegoro ditangkap.[8] Inya diasingakan ka Makassar, Sulawesi, dimana inya manjalani sisa hidupnya disana sampai kamatiannya.[6]

Panggambaran Saleh lain sasabutingannya versi lukisan matan panangkapan Diponegoro. Sabuting versi sabalumnya, Panyarahan Pangeran Diponegoro kapada Jenderal De Kock, dituntungakan pas sakitar tahun 1835 oleh Nicolaas Pieneman atas parmintaan matan De Kock atawa kulanya.[3][8] Katimbang saikung lakian nang sarik wan karas, Pieneman manampaiakan saurang Diponegoro nang panurut wan tapukul, badiri labih randah katimbang panangkapnya, wan sacara simbolik kada tapi baisi kakuatan.[7][3] Sacara kasamunyaan, lukisan Pieneman mambari panikanan bahwa, maskipun De Kock batindak karas dalam ma'asingakan Diponegoro, ngiini digawi gasan kabaikan Jawa.[3] Pangarang Susie Protschky manyambat karya Pieneman maupun Saleh sabagai "dua lukisan sajarah paling tarkanal matan Hindia Belanda" .[7]

Panuntungan babak

Saleh bulik ka Jawa pas 1851 imbah lawas balajar di Eropa, dimana inya mangklaim hubungan kakaluargaannya lawan bubuhan garilya wan kada katuju lawan tindakan matan pamarintah kulunial Walanda. Diponegoro wafat pas 1855, nang sajarawan seni Werner Krauss sambat mainspirasi saniman ngitu gasan maulah Penangkapan Pangeran Diponegoro wan "marumusakan baasa" panangkapan ngitu matan sudut pandang Jawa, katimbang sudut pandang kulunial Pieneman.[3] Maskipun Saleh kada suah tatamu lawan pangeran ngitu, wan masih balajar di Eropa haratan Diponegoro ditangkap, kaluarganya bajuang gasan Diponegoro.[2][4]

 
Sketsa Saleh gasam lukisan ngitu (1856)

Lukisan Pieneman labih dikanal katimbang Saleh, wan inya jua labih dikanal katimbang saniman ngitu.[3] Saleh pinanya jua tainspirasi matan buhan palukis sajarah, tarutama Louis Gallait; Krauss manamuakan kasamaan antara Abdikasi Charles V karya Gallait wan panggambaran panangkapan Diponegoro karya Saleh.[3] Pemakaian warna matan saniman ngitu maumpati karya-karya alam matan Horace Vernet wan Eugène Delacroix, kaduanya marupakan urang familiar bagi Saleh, lawan pose De Kock pinanya tapangaruh oleh lukisan-lukisan Renaisans Italia.[4]

Panggawiannya dimulai pas 1856, haratan Saleh maminta ijin gasan maelangi babagai tampat nang bakaitan lawan Perang Jawa, namun ditolak. Sabuah sketsa pamulaan dituntungakan satahun kainanya; Saleh panambaiannya sudah maelangi saurang sapupu di Magelang, dimana Diponegoro ditangkap, wan kainanya maitihi kawasan wan latar balakangnya. Dalam parsiapannya, Saleh maulah salah satu proyek paling ambisiusnya, dangan labih matan ampat puluh ikung urang dalam gambar ngitu.[3] Krauss manyambat bahwa Panangkapan Pangeran Diponegoro adalah lukisan Asia Tenggara nang pamulaan dalam genre lukisan sejarah, sakaligus karya nang pamulaan matan saurang seniman Asia Tenggara nang manggambarakan sabuah paristiwa matan kawasan ngitu.[3]

Sajarah kainanya babak

Imbah sudah tuntung, lukisan ngitu dihadiahakan gasan Raja William III matan Walanda. Saleh manyambat bahwa ngini adalah sabuting "tanda tarima kasih" karena pamarintah Belanda sudah mambayari pandidikannya di Eropa salawas hampir dua puluh talu tahun.[4] Imbah babarapa tahun disimpani di Istana Den Haag, Panangkapan Pangeran Diponegoro dipindahakan ka Bronbeek, sabuting rumah matan buha veteran Malitir Kolonial Karajaan Walanda.[3] Pas sakitar pamulaan 1970an, Panangkapan Pangeran Diponegoro dibari sapalih restorasi, tamasuk pamulisan hanyar.[5] Pas 1978, Yayasan Oranje Nassau mamutusakan agar karya ngitu dikirim ka pamarintah Indunisia. Kagiatan ngini digawi badasarakan Undang-Undang Kabudayaan tahun 1969.[4][3]

Panangkapan Pangeran Diponegoro pamulannya disimpani di Museum Nasional, baimbai lawan artefak-artefak lainnya matan Perang Jawa sampai awal 1980an.[4] Pas 2005, lukisan ngini disimpani di museum Istana Negara. Dihabarakan, karya ngitu ba'ada dalam kundisi nang kada baik.[3] Parbaikan tahadap karya ngitu sudah digawi,[8] wan pamulisannya sudah maulah lukisan ngitu manjadi labih kahijauan.[5]

Dalam rangka malindungi lukisan ngini matan karusakan lawan nilai sajarahnya, pas 2012, Goethe-Institut wan Yayasan Arsari Djojohadikusumo maminta supaya Penangkapan Pangeran Diponegoro direstorasi oleh konservator Susanne Erhards matan Köln Group.[5][8] ngini dimulai lawan sabuah pambarasihan kada lawas imbah lukisan disimpan dalam Galeri Nasional Indonesia, diumpati lawan sabuah analisis matan komposisi pamulisannya (mambulihakannya gasan dihapus). Karya ngini kainanya dibari garis batas di atas kanvas wan imbah ngitu diwadahi baasa.[8] Pahabisannya, karusakan lukisan ngitu dibaiki lawan cat air lawan jua ditambahi lapisan pamulisan hanyar.[5]

Analisis babak

Panangkapan Pangeran Diponegoro talah dianggap manjadi contoh matan nasionalisme Asia Tenggara nang pamulaan dalam sani rupa. Dalam buku ulahannya tahun 1998, John Clark manyambatakn bahwa lukisan ngini mandiklarasikan "ikam manggawi ngini kawadah kami, tapi kami tatapai kami" gasan Walanda. Krauss maluasakannya, manyambatakan bahwa pa'andakann De Kock di bagian kiwa ("binian", atawa "kada tapi bakuasa") wan kapala-kapala baukuran ganal matan buhan parwira Walanda manyiratakan buhannya (kapada panonton Jawa) sabagai raksasa-raksasa impoten; Para panonton Walanda nang kada familiar lawan panganggapan kabudayaan Jawa semacam ngitu kada harapan manyadari bahwa ngitu adalah sabuah "kumintar pahit gasan pamarintah kolonial Belanda".[3] Analisis ngini didukung oleh Carey, mang manyambat panghadiahan lukisan ngini sabagai sabuah "isyarat balakang tangan panasaran" tahadap raja Walanda. Inya ma'anggap baisukan maindikasikan "memori Dipanagara – kajiniusan wan kataguhannya – akan suatu hari ... manambus bangsanya matan belenggu kulunialisme.[3]

Lukisan ngini dipakai jua sabagai bukti bahwa Saleh kada baisi rasa nasionalisme sama sekali. Sajarawan Indunisia Harsja Bachtiar manyambat bahwa dibariakannya lukisan ngitu gasan William III adalah bukti bahwa inya kada baisi parjuangan, malainkan hubungan matan saurang hamba lawan rajanya, atawa saurang saniman wan patrunnya. Sajarawan seni Astri Wright mambari parnyataan nang sama, manyata'akan panggambaran Saleh tahadap paristiwa akhir matan Perang Jawa disajikan sabagai sabuah paringatan gasan buhan pambarontak manahaja di masa nang kaina, wan manyata'akan bahwa Saleh disuruh gasan maulah lukisan ngitu oleh pamarintha kolonial Walanda. Protschky pinanya manakunakan kabaradaan pambarontakan tahadap kakuasaan kolonial, mamandang lukisan-lukisan Saleh matan para Gubernur-Jenderal Hindia Belanda wan manampaiakan buhannya sabagai "para panguasa nang kada kawa ditandingi" di Hindia Belanda; sahingga, dangan mamparsambahakan lukisan ngitu raja Walanda, Saleh ma'akui kakuasaan Walanda.[7]

Tanggapan babak

Lukisan ngini sudah dianggap manjadi salah sabuting karya Saleh nang bagus banar.[3] Krauss manyambag bahwa lukisan ngitu baisi kasaimbangan wan kumpusisi nang bagus.[2] Carey maanggap lukisan ngitu barasa labih "hidup" katimbang karya Pieneman, wan maangagap sinar matahari di baisukan hari manambah "kualitas transluken" pada "pemandangan Jawa yang sudah luar biasa".[4] Tapi, sejarawan H.J. de Graaf manyayangakan panggambaran kapala nang kurang parupursional dalam lukisan ngitu, wan mamparmasalahakan kakadapasan antara galeri nang digambarakan dalam lukisan Saleh wan bagian dalam sabujurnya matan ruangan dimana panangkapan ngitu tajadi.

Pas tahun 2001, saniman asal Yogyakarta bangaran Rudi Winarso, maulah sabuting parodi matan lukisan ngitu. Parodi ngitu manggambarakan Raden Saleh nang manunjukakan Panangkapan Pangeran Diponegoro ka Diponegoro sorang, sabagai dua urang nang dijadikan tahanan oleh Pieneman, De Kock, wan Raja William III; Winarso manyambat bahwa lukisan ngitu dipakai gasan manyuruti sudut-sudut pandang kuntras nang diulahakan oleh Saleh wan Pieneman dalam panggambaran buhannya tahadap panangkapan Diponegoro.[9] Pas tahun 2010, koreografer Indonesia bangaran Sardono W. Kusumo, mamakai sabuting gambar ripruduksi matan lukisan ngitu dalam skala ganal sabagai sabuah skrim gasna drama opera berjudul Taking a Fresh Look at Diponegoro.[1] Sabuah adaptasi panggung mang didasarkan pada peristiwa ngitu, nang ditampilkan jua di Galeri Nasional Indonesia pas bulan Juni tahun 2012.[10]

Imbah malihati lukisan nginj pas tahun 1995, panyair Taufiq Ismail manulis sabuah puisi pendek kisah lukisan ngini:[10]

Aku termangu melihat lukisan itu... Kau beri adegan abad ke 19 yang begitu tegang... seorang Pangeran, pangeran, ditangkap dengan khianat Wahai Raden Saleh Syarif Bustaman, betapa padat dan kaya isyarat lukisan Tuan

Referensi babak

  1. ^ a b Post, The Jakarta. "The journey of sainted Javanese prince Diponegoro". The Jakarta Post (dalam bahasa Inggris). Diakses tanggal 2020-05-15. 
  2. ^ a b c d e f Carey, Peter, author. Destiny : the life of Prince Diponegoro of Yogyakarta, 1785-1855. ISBN 978-3-0353-0611-8. OCLC 889262951. 
  3. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Krauss, Werner (2005). "Raden Saleh's Interpretation of the Arrest of Diponegoro : an Example of Indonesian "proto-nationalist" Modernism". Archipel. 69 (1): 259–294. doi:10.3406/arch.2005.3934. ISSN 0044-8613. 
  4. ^ a b c d e f g h i Carey, Peter (Peter B.R.), 1948- (1982). Raden Saleh, Dipanagara and the painting of the capture of Dipanagara at Magelang (28 March 1830). OCLC 772278259. 
  5. ^ a b c d e Media, Kompas Cyber. ""Menelanjangi" Lukisan Karya Raden Saleh". KOMPAS.com (dalam bahasa Indonesia). Diakses tanggal 2020-05-15. 
  6. ^ a b "WebCite query result". www.webcitation.org. Diarsipkan dari versi asli tanggal 2009-11-01. Diakses tanggal 2020-05-15. 
  7. ^ a b c d Protschky, Susie (2011-01-01). Images of the Tropics. BRILL. ISBN 978-90-04-25360-5. 
  8. ^ a b c d e Post, The Jakarta. "Raden Saleh'€™s masterpieces to undergo restoration". The Jakarta Post (dalam bahasa Inggris). Diakses tanggal 2020-05-15.  C1 control character di |title= pada posisi 13 (bantuan)
  9. ^ Dyantoro, Sunu (2013-11-30). "Lukisan Parodi Penangkapan Diponegoro Dipamerkan". Tempo (dalam bahasa Inggris). Diakses tanggal 2020-05-15. 
  10. ^ a b "WebCite query result". www.webcitation.org. Diarsipkan dari versi asli tanggal 2018-01-22. Diakses tanggal 2020-05-15.