Rumah Gadang adalah ngaran gasan rumah adat Minangkabau nang marupakan rumah tradisional wan banyak di didapati di provinsi Sumatra Barat, Indunisia. Rumah ngini kawa jua disambat lawan ngaran nang lain oleh masyarakat parak sana lawan ngaran Rumah Bagonjong atawa ada jua nang manyambat lawan ngaran Rumah Baanjuang.[1]

Rumah Gadang nang ada di Nagari Pandai Sikek lawan talu buah Rangkiang di mukanya

Rumah nang mamakai mudil ngini banyak jua didapati di sumatra barat, tapi kada samunyaan kawasan di Minangkabau (darek) nang boleh didiriakan rumah adat ngini, kawasan nang sudah baisi status sabagai nagari haja nang kawa mambangun Rumah Gadang. Nang kaya itu jua di dairah nang disambat lawan rantau, rumah adat ngini baharinya jua kadada nang didiri'akan ulih buhan parantau Minangkabau.

Fungsi babak

 
Rumah Gadang sabagai tampat bagana kaluarga ganal di Minangkabau, tarutama buhan bibinian.

Rumah Gadang sabagai tempat tinggal barataan, baisi katantuan-katantuan sorang. Jumlah kamar tagantung kepada jumlah bibinian nang bagana di dalamnya. Satiap bibinian dalam kaum ngitu nang sudah balaki mandapat'akan sabuting kamar. Samantara bibinian tuha wan anak-anak mandapat tempat di kamar parak dapur. Binian anum mandapat kamar barsama di hujung nang lain.

Sabarataan bagian dalam Rumah Gadang marupakan ruangan lapas kacuali kamar guing. Bagian dalam tabagi atas lanjar wann ruang nang ditandai ulih tihang. Tihang ngitu basusun mulai muka sampai ka balakang wan matan kiwa ka kanan. Tihang yang basusun mulai muka sampai ka balakang manandai lanjar, sedangkan tihang matan kiwa ka kanan menandai ruang. Jumlah lanjar bagantung pada ganal rumah, bisa talu, tiga wan ampat. Ruangnya tardiri dari jumlah nang ganjil antara tiga atawa sabalas.

Rumah Gadang biasanya diulah di atas sabuting tanah ampun kaluarga hinti dalam suku/kaum ngitu sacara turun temurun[2] wan hanya baisi wan diwarisi dari wan kapada bibinian pada kaum ngitu.[3] Dihalaman muja Rumah Gadang biasanya pasti tadapat dua buah bangunan Rangkiang, nang dipakai gasan manyimpani banih. Pada halar bangunan subalah kanan wan kiwanya tadapat ruang anjung (Bahasa Minang: anjuang) sabagai tampat pangantin basanding atawa tampat panubatan kapala adat, karana ngitu rumah Gadang dingarani jua sabagai rumah Baanjuang. Anjung pada kelarasan Koto-Piliang mamakai tongkat panyangga, sadangkan pas kelarasan Bodi-Chaniago kada mamakai tongkat penyangga di bawahnya. Hal ngini sasuai filosofi nang dianut katalu gulingan ngini nang balain. golongan pamulaan ma'anut prinsip pamarintahan nang hierarki mangguna'akan anjung nang mamakai tongkat panyangga, pas golongan kedua anjungan nang kaya timbul di udara. Kada jauh dari komplek Rumah Gadang ngitu biasanya jua dibangun sabuting surau kaum nang bafungsi gasan tampat sambahyang. tampat pendidikan wan jua sakaligus gasan tempat tinggal lakian tuha kaum ngitu nang balum manikah.

Arsitektur babak

Rumah adat ngini baisi kaunikan bantuk arsitektur lawan bantuk puncak hatapnya runcing nang kaya tanduk hadangan wan bahariya diulah matan bahan ijuk nang kawa tahan sampai bapuluh-puluh tahun, tapi wayah ini hatap rumah ngini banyak baganti lawan hatap seng. Rumah Gadang ini diulah babantuk ampat parsagi panjang wan dibagi atas talu bagian, muka wan balakang. Bagian muka dari Rumah Gadang biasanya hibak lawan ukiran ornamen wan biasanya bamutif akar, kambang, daun lawan ampat parsagi panjang wan ganjang.[1] Sadangkan bagian luar balakang dilapisi lawan balahan paring. Rumah tradisional ngini diharagu pakai tihang-tihang panjang, bangunan rumah diulah ganal ka atas, tapi kada lakas rabah ulih guncangan,[1] wan satiap elemen dari Rumah Gadang baisi makna sorangan nang dilatari ulih tambo nang ada dalam adat wan budaya masyarakat satampat.

Biasanya Rumah Gadang baisi sabuting tangga nang di bagian muka. Samantara dapur diulah tapisah paa bagian balakang rumah nang baparakan parak dinding.

Gara-gara wilayah Minangkabau rancaj gampa mulai bahari gara-gara ba'andak di pegunungan Bukit Barisan, maka arsitektur Rumah Gadang mamparhitung'akan jua lawan desain nang tahan gempa. Sabarataan tihang Rumah Gadang kada ditajak'akan ka dalam tanah, tapi batumpu ka atas batu datar nang kuat wan libar. Sabarataan sambungan satiap partemuan tihang wan kasau (kaso) ganal kada mamakai paku, tapi mamakai pasak nang diulah jua dari kayu. Imbah gampa tajadi Rumah Gadang bisa bagisir sacara fleksibel nang kaya bajoget di atas batu datar tampat tonggak atawa tihang badiri. Kaya itu jua amun satiap sambungan nang dihubung'akan lawan pasak kayu jua bagarak sacara fleksibel, sahingga Rumah Gadang nang diulah sacara bujur kawa tahan tarhadap gampa.

Barakas:Ukiranminang.jpg
Bamacam ukir khas Minangkabau pas dinding bagian luar dari Rumah Gadang

Ukiran babak

Pas bagian dinding Rumah Gadang di ulah dari bahan papan, sadangkan bagian balakang dari bahan paring. Papan dinding dipasang bahalang, samantara sabarataan papan nang jadi dinding wan jadi bingkai dibari ukiran, sehingga sabarataan dinding manjadi hibak lawan ukiran. Paandakan motif ukiran tagantung kaya apa susunan wan andak

papan aidinding ng Rumah Gadang.

Pada dasarnya ukiran nang ada di Rumah Gadang mrupakan ragam hias pngisi bidang dalam bantuk garis malingkar atawa parsegi. Motifnya biasanyanya tumbuhan manjalar, akar nang badaun, bakambang wan babuah. Pola akar biasanya babentuk bulat, akar bajajaran, baparakan, bajalinan wan jua basambun. Cabang atawa ranting akar bakelok ka luar, ka dalam, ka atas wan ka bawah.

Nang lain pada motif akar, kawa jua manamui motif lain nang kaya motif geometri basgi tiga, ampat wan genjang. Motif daun, kambang ataw buah kawa jua diukir sorangan atau sacara bajajaran.

Cara maulah babak

Manurut tradisinya, tihang utama Rumah Gadang nang disambut tonggak tuo nang bajumlah ampat buting/batang diambil matan hutan sacara gotong royong ulih anak nagari, tarutama buhan karabat, wan maumpatakan puluhan urang. Batang puhun nang ditabang biasanya adalah puhun juha nang sudah tuha wan lurus nang diamitirnya antara 40 cm sampai 60 cm. Puhun juha tarkanal karas wan kuat. Imbah di bawa ka dalam nagari pohon ngitu tadi kada langsung di pakai, tapi dirandam dahulu di kolam milik kaum atau kaluarga ganal batahun-tahun lawasnya.

Imbah sudah cukup waktunya, batang pohon ngitu tadi diangkat atawa dibangkit gasan dipakai gasan tonggak tuo. Proses ma'angkat/mambangkit pohon tadi disambat jua sabagai mambangkik batang tarandam (mambangkit pohon nang dirandam), imbah ngitu proses pambangunan Rumah Gadang balanjut ka prosesi brikutnya, mandiri'akan tonggak tuo atawa tihang utama sabanyak ampat buah, nang dipandang sbagai managak'akan kabasaran.

Batang pohon nang sudah dirandam salama batahun-tahun ngitu tadi imbahnya jadi karas banar wan kada kawa dimakan anai-anai, sahingga kawa tahan sabagai tonggak tuo atawa tihang utama gasan baratus tahun. Parandaman batang pohon nang pacangan dijadi'akan tonggak tuo salama bartahun-tahun ngitu marupakan salah satu kunci nang maulah Rumah Gadang tradisional kawa batahan sampai baratus tahun malewati jaman.

Adopsi babak

Kaunikan bantuk hatap Rumah Gadang nang maliuk wan curing, sudah mainspirasi sapalih arsitek di balahan nagara lain, kaya Ton van de Ven di Nagaria Walanda nang ma'adopsi desain Rumah Gadang di bangunan The House of the Five Senses. Bangunan nang dioperasikan mulai tahun 1996 ngitu dipakai gasan garbang utama dari Taman Hiburan Efteling.[4] Bangunan satinggi 52 mitir wan luas hatap 4500 mitirr parsagi ngitu marupakan bangunan bakonstruksi kayu lawan hatap jarami nang paling ganal di dunia manurut Guinness Book of Records.

Disain Rumah Gadang nang banyak tadapat di Negeri Sambilan diadopsi jua pas di bangunan paviliun Malaysia di World Shanghai Expo 2010 nang disalanggara'akan di Shanghai, China pas tahun 2010.[5][6]

Simbol babak

Gonjong (bagian hatap nang baliuk wan curing) Rumah Gadang jadi simbul atawa ikon gasan masyarakat Minangkabau di samping ikon nang lain, kaya warna hirang-habang-kuning amas, randang, wan nang lainnya. Parak sabarataan kantur pamarintahan di Sumatra Barat mamakai disain Rumah Gadang lawan hatap gonjongnya, biar diulah sacara parmanen lawan samen wan batu. Ikon gonjong dipakai jua di bagian muka rumah makan Padang mang ada di barbagai tampat di luar Sumatra Barat. Logo-logo lambaga atawa parkumpulan masyarakat Minang banyak jua nang mamakai ikon gonjong lawan sagala variasinya.

Galeri babak

Gonjong lawan hatap ijuk
Adaptasi gonjong di bangunan modern
Bangunan lawan hatap gonjong di luar negeri
Adaptasi wan transformasi bantuk hatap gonjong

Lihat jua babak

  • Rumah Gadang Kajang Padati
  • Rumah Tradisional Negeri Sembilan
  • Rumah Lontiok

Referensi babak

  1. ^ a b c Navis, A.A., Cerita Rakyat dari Sumatra Barat 3, Grasindo, ISBN 979-759-551-X.
  2. ^ Graves, Elizabeth E., (2007), Asal usul elite Minangkabau modern: respons terhadap kolonial Belanda abad XIX/XX, Jakarta:Yayasan Obor Indonesia, ISBN 978-979-461-661-1.
  3. ^ Dawson, Barry; Gillow, John (1994), The Traditional Architecture of Indonesia, London: Thames and Hudson, ISBN 0-500-34132-X.
  4. ^ Liputan6.com (2015-03-25). "Wow, Bangunan Asli Indonesia Ini Dijiblak Negara Lain". liputan6.com (dalam bahasa Indonesia). Diakses tanggal 2020-02-22. 
  5. ^ 53788620694 (2010-05-07). "JPNN". www.jpnn.com (dalam bahasa Indonesia). Diakses tanggal 2020-02-22. 
  6. ^ "Mini Malaysia to be presented at Shanghai Expo". www.chinadaily.com.cn. Diakses tanggal 2020-02-22.