Sastra Tiongkok

Sastra Tionghoa atawa Sastra Tiongkok sudah baumur labih matan 3400 tahun dimulai haratan paninggalan tatulis di Tiongkok didapatakan pas zaman Dinasti Shang.

Tatapi sastra Tiongkok maalami paningkatan nang ganal mulai pas zaman Dinasti Zhou nanitu pas haratan di Zaman Musim Semi wan Gugur. Di zaman ngini, mulai banyak ditulis karya-karya sastra baik batima filsafat maupun tima-tima lain babantuk puisi atawa esai.

Ujian Kesustraan dalam sejarah Tiongkok babak

Bangsa Tionghoa sampai tahun 1904 dipangaruhi lawan ujian kasustraan atawa disambat jua lawan ngaran Ujian Nasional/Ujian Kenegaraan.[1] Kawa lulus Ujian Nasional adalah kunci supaya kawa tadapat gawian nang baik dalam pamarintahan. Dalam Ujian Nasional, soal-soal ujian adalah kasusastraan Tionghoa, naitu filsafat, sejarah, sajak wan jua parundingan nang ngalih-ngalih. Pas imbah rubuhnya dinasti tradisional Tiongkok, pas tahun 1905 Ujian Nasional dihapusakan.

Kategori sastra fiksi wan nonfiksi babak

Manurut Lin Yu-tang tadapat duwa buting sastra, sastra baisi pangajaran wan sastra nang baisi hiburan. Sastra nang baisi ajaran-ajaran labih dihargai ulih bangsa Tiongho karana ada unsur-unsur nang kawa mamajuakan pikiran wan akhlak rakyat. Sastra nang ini antara lain nang kaya filsafat sejarah wan sajak. Sastra nang hiburan adalah karangan nang barupa nupil wan kisah fiksi.

Kategori non-fiksi babak

  • Sajak
  • Catatan sejarah
  • Parundingan-parundingan tentang sejarah

Novel dan karangan yang bersifat fiksi babak

Walau jua nupil wan fiksi adalah sumber-sumber sastra nang tautama hagan banyak bangsa di dunia, tatapi tapaling pas sabalum abad ka-20, hagan bangsa Tionghoa karya-karya nang kaya nupil wan fiksi disambat banilai randah wan dianggap kada bamutu. Dalam Bahasa Tionghoa nupil disambat Xiaoshuo (Bahasa Hokkian: "Siau-suat") nang baarti “pandiran halus”.[1] Karya ngini sipatnya kada sarius, wan jua kada dipandang sabagai salah sabuting bantuk sastra.

Walau nang kaya ngitu, jumlah nupil wan fiksi Tiongkok dhitung banyak banar jumlahnya, wan pas mulai abad ka-20 sudah banyak parhatian tarhadap bantuk karya sastra ngini tautama matan urang-urang asing. Karya nupil wan fiksi dahulu kada dibaca sacara bubukaan, malainkan sacara sasambunyian. Karana masyarakat umum mamandang randah nupil wan cerita fiksi maulah rancak di dalam karya-karya samacam ngitu kada tatulis ngaran pangarangnya.[1]

Sejarah babak

Sejarah Sastra Tiongkok sudah dimulai pas zaman purba.[2] Manurut sastrawan Lu Hsun sastra Tionghoa lawan bantuk paling sadarhana dimulai haratan sambatan-sambatan dipakai hagan manyuarakan parassaan atawa manyampaiakan kajadian atawa paristiwa. Sambatan-sambatan ngituh tasabar matan muntung ka muntung salawas zaman ngitu. Manurut Hu Huai Chen, bantuk-bantuk sastra Tionghoa versi sadarhana nang kada tacatat sudah ada haratan manusia baluman pinandu lawan tulisan.

Zaman purba sampai Dinasti Shang (1600—1046 SM) babak

Urang Tionghoa pas zaman purba sabalum tadapat tulisan hanya kawa mautarakan sajak wan nyanyian mamakai muntung nang dikisahakan matan saikung urang lawan urang nang lain.[2]

Aksara Tionghoa lawan bantuk nang paling pamulaan dikatahui matan panamuan ideogram nang diukir di atas tulang atawa tampurung. Ideogram ngitu manulisakan simbol-simbol nang malambangakan matahari, bulan, bintang, manusia, pohon, api wan nang lain.

Imbah sajak wan nyanyian ngini dicatat mamakai simbul nang kaya hurup-hurup, hanyar kawa ditulisakan hal-hal ngitu manjadi karya sastra. Inspirasi pamulaan nang maulah sastra di samping parasaan wan barbagai paristiwa dalam kahidupan rakyat jua ada lagi nang lain nang kaya kakayakinan lawan dewa-dewi nang maulah dunging-dunging panciptaan.

Sastra babantuk sajak-sajak urang matan Zaman Shang (1600—1046 SM) adalah Kitab Nyanyian (Shijing). Kitab ngini baisi sajak nang banyak memandirakan kahidupan tantang tukang bahuma wan gagawian di pahumaan, salain ngitu ada jua lagu hagan tari-tarian wan upacara.

Dinasti Zhou (1066 SM - 221 SM) babak

Rakyat zaman Dinasti Zhou dipinandui katuju mahargai sastra, bida lawan rakyat di zaman nang tadahulu. Hagan mangatahui hahabaran rakyat, kaisar di zaman ngini maangkat babarapa ikung urang hagan "pamatik saja, nang gawiannya mangumpulakan sajak wan mancatat lagu-lagu rakyat. Malalui sajak-sajak wan lagu rakyat, kaisar Zhou kawa mangatahui kabahagiaan wan kangalihan nang dialami ulih rakyatnya. Kuliksi sajak wan lagu ngini pas haratan Kong Zi hidup, sudah labih matan 3000 buting. Sajak-sajak ngitu dibabak wan dibukuakan ulih Kong Zi lawan judul "Shijing".[2]

Zaman Musim Semi wan Musim Gugur (tahun 778 SM - 475 SM) babak

Konfusius wan Lima Kitab babak

Konfusius (matan Bahasa Inggris "Confucius"), Kong Zi (matan Bahasa Mandarin) atawa nang di Indunisia labih dipinadui lawan ngaran Kong Hu Cu (matan lafal Bahasa Hokkian) dianggap sabagai bapak sastra Tiongkok. Inya diranakakan pas tahun 551 SM. Salaws inya hidup baik ngitu haratan manjabat jadi pagawai pamarintahan atawa haratan inya mangambara dalam pangasingan, usdah manulis banyak karya sastra nang sampai wayahini disambat sabagai adikarya sastra.[2]

Karana sedih manjanaki paparangan di zaman Zhou nang maulah manyangsarakan kahidupan rakyat, Kong Zi bakuliling negeri hagan manawarakan pangajaran lawan pamarintah-pamarintah nagara ngitu, tatapi kada diherani. Karana kaciwa, Kong Zi babulik ka Negara Lu, kampung halamannya. Sambil magajar, Kong Zi mangumpulkan buku-buku filsafat tuha, mambabak wan imbahnya menyabarluaskannya. Buku-buku ngitu antara lain Shijing, Shangshu, Yijing, Chunchiu, Lichi wan nang lain.

Zaman Negara Berperang (475 SM - 221 SM) babak

Pariudi nang camuh pas haratan Zaman Negara baperang maranakakan babarapa ikung tukuh-tukuh filsafat nang kaya Mo Ti wan Han Fei. Karya sajak nang baasal matan zaman ngini antara lain Chu Tzu (Sajak Chu) nang baisi garumbung sajak Negara Chu. Haratan pariudi ngini jua hidup nagarawan wan panyajak tapinandu nang bangaran Chu Yuan (343 SM - 339 SM), saikung pardana manteri matan nagara Chu. Pardana manteri ngini dipinandui sabagai panulis sajak panjang bangaran Li Sao (Jatuh Dalam Kesukaran) wan Tien Wen (Cangkriman-cangkriman) duwa buting karya ganal nang diulah jadi paduman hagan sastrawan Tionghoa pas zaman-zaman imbahnya. Panyajak ganal lain nang diranakakan haratan zaman ngini adalah Sung Yu (290 SM - 222 SM).

Haratan pariudi ngini jua panambayannya ranak kisah-kisah karangan wan nupul. Salain pamatik sajak nang bagawi mangumpulakan sajak wan lagu rakyat, pamarintah Zhou jua manyuruh pancatat kisah nang datang ka tangah-tangah rakyat hagan malapurakan lawan pamarintah manganai kisah-kisah populer. Kisah-kisah rakyat ngitu barupa dunging atawa mitos. Hsu Cheng manyusun San-wu Li Chi nang baisi tentang paulahan dunia. Dunging paulah lain tatulis dalam Lieh tze. Karya baisi dunging nang paling dipinandui adalah Shan Hai Jing (Kitab Gunung wan Laut), nang sampai wayahini disambat lawan karya nupul Tiongkok nang paling tuha. Badasarakan judulnya, urang mangira Shan Hai Jing adalah buku geografi. Walaupun banyak manulisakan tentang gagunungan wan sungai, nyatanya wadah-wadah ngitu disambungakan lawan macam-macam dunging wan kisah nang kada bujur. Kisah-kisah ngini marupakan gambaran lawan niat kuat nini muyang ampunnya bangsa Tionghoa dalam manaklukakan alam wan mahadapi rintangan.

Dinasti Qin (221 SM - 206 SM) babak

Dinasti Qin nang bakuasa 15 tahun dipinandui banar dalam pariudi sejarah Tiongkok sabagai pamarintahan nang mambakar bukur-buku sastra. Kaisar Shi Huang Ti nang takutan lawan pangaruh bubuhan tapalajar manggawi iksukusi lawan 440 ikung sarjana. Hanya sabuting tukuh sastra nang dipinandui matan pariudi ngini, ngarannya Li Sze, saikung pardana mantari kaisar. Babakaran buku wan iksukusi sastrawan ujar dibisikaka uluh Li Sze.

Dinasti Han (208 SM – 220 M) babak

Haratan zaman Dinasti Han, baragam karya-karya sastra nang tadahulu musnah imbah dibakar pas zaman Dinasti Qin, babulik disusun. Sarjana-sarjana wan tukuh sastra manulungi sabuting lawan nang lain hagan mangumpulakan beasa catatan wan buku-buku sastra, manyalin wan mambukuakan sastra lawan bantuk nang tadahulu. Parpustakaan karajaan diulah beasa. Karya sejarah nang ditulis pas zaman ngini nang kaya Sejarah Dinasti Han wan Shizhi. Tukuh sastra paling ganal matan pariudi ngini bangaran Sima Qian, nang manulisakan kitab sejarah Tiongkok nang panambayan, Shizi.

Sima Qian disambat sabagai Bapak Sejarah, diranakakan pas tahun 145 SM. Haratan baumur anum, inya lulus sabagai sarjana. Haratan baumur 20 inya mulai bakuliling ka saban negeri. Imbah abahnya habis umur, inya sudah mulai bagawi jadi ahli astronomi. Hal-hal nang inya gawi nang kaya mambaiki sistim pananggalan, imbahnya manyambung panalitian sajarah nang sabalum-sabalumnya digawi abahnya. Panalitian sejarah ngitu imbahnya inya tulis ka dalam buku Catatan Sejarah Agung. Buku ngini baisi sejarah Tiongkok nang dimulai matan zaman purba sampai sakitaran haratan inya hidup, saratus tahun sabalum Masehi. Tabagi lawan 130 bab wan mambahas 5 buting intisari penting sejarah Tiongkok.

Dinasti Tang (618–907) babak

Dinasti Tang nang manguasai Tiongkok kurang labih 300 tahun, sampai wayahini paling dipinandui lawan kaindahan sajak-sajaknya. Sajak Tang diwarisakan sabgagai bacaan sajak tarbaik hagan rakyat Tionghoa matan zaman ka zaman. Manurut Herbert Giles, sajak Tionghoa maski sudah ditulis haratan lawas, inya hanya maalami panyampurnaan pas zaman Tang. Sajak merupakan tima sosial budaya nang panting dalam kahidupan masyarakat Tang. [3]

Kumpulan Lengkap Sajak Dinasti Tang nang ditarbitakan karana disuruh Kaisar Dinasti Qing pas tahun 17010, baisi 48.900 sajak barbagai jenis, ditulis ka dalam 900 buku, 30 volume. Sajak-sajak Tang kawa dikataguriakan ka adalam 3 pariudi badasarakan waktu sajak ngitu diutlis, "Pamulaan, "Kajayaan", wan "Uncit". Masing-masing pariudi jua batanda lawan kualitas sajak nang dihasilakannya. Sacara kualitas pariudi tangah dianggap sabagai ira kaamasan, imbah pada akhirnya sacara bartahap manurun.

Zaman Lima Dinasti (907-960) babak

Zaman Lima Dinasti dimulai imbah Dinasti Tang runtuh pas tahun 907. Kakacauan-kakacauan dalam pariudi ngini kada manulungi parkambangan sastra.

Dinasti Song (960-1279) babak

Walaupun Dinasti Song lainan karajaan nang harat lawan bidang malitir, tagal dalam bidang sastra, karajaan ngini banyak maranakakan sastrawan ganal Tiongkok. Dinasti ngini jua dipinandui lawan sajak-sajaknya. Sajak song ditulis ulih bubuhan sastrawan nang jua barparan sabagai nagarawan. Di pariudi Song Utara cungul panulis sajak nang baisi ngaran Su Shih atawa Su Tung-po (1036-1101). Gaya sajak Su Tung-po disambatakan nang kaya "awan nang taaumbung wan banyu nang mangalir". Inya maminjam pamandangan-pamandangan alam hagan mambarii napas lawan sajak-sajaknya. Inya handak manggabungakan panyatuan lawan alam.

Panyair binian Li Ching Chao (10-1145) dipinandui lawan sajak-sajak nang ditulis haratan waktu pas karuntuhan karajaan Song karana di sarang lawan bubuhan bangsa Chin. Sajak-sajak nang lainnya nang baasal haratan perang ngini hibah lawan tima patriotisme wan kahandakan supaya karajaan bangkit matan kakalahan. Sajak-sajak patriotisme Lu Yu (1125-1210) wan Hsin Chi-chi ditulis pas pariudi Song Selatan. Sajak manjadi turun kapopulerannya haratan rakyat nagara ngini mualai katuju kisah-kisah wan opera. Opera-opera Song adalah fondasi hagan opera-opera di pariudi imbahnya. Opera-opera ngini baakar matan kisah-kisah nang dipadahakan ulih bubuhan nang katuju bakisah (hua-pen). Walaupun hua-pen sudah adaharatan zaman Tang, tatapi hanyar pas zaman Song gawian bakisah manjadi gawian nang populer banar. Zaman Song sudah mawarisakan Empat Buah Cerita hua-pen ka dalam khazanah Sastra Tionghoa.

Dinasti Yuan (1279–1368) babak

Kasustraan Tiongkok lawan bantuk nupil, sajak wan sandiwara maalami parkambangan nang laju mulai haratan pariudi dinasti Yuan (1279-1368). Status sosial baubah drastis pas pariudi ngini karana Ujian Nasional nang tapakai hagan mandapatakan urang-urang nang harat supaya duduk di pamarintahan dihapusakan ulih pamarintah. Haratan waktu ngini bubuhan sarjana, sastrawan wan urang-urang baakal sudah gugur status sosialnya, bahkan hampir disamaakan lawan nang kaya palacur atawa bubuhan minta-minta. Kaum tarpalajar kada kawa lagi maumpati lawan bidang pamarintahan nagara. Banyak diantara bubuhannya nang stress baalih ka bidang seni, khususnya opera atawa sandiwara.

Dinasti Ming (1368–1644) babak

Mulai panambayan paulahan dinasti, Kaisar Ming sudah mulai beasa mancubai mambulikaakan kajayaan sastra wan pandidikan Tionghoa nang hancur pas zaman Yuan. Inya manyusun sistim ujian nasional sacara baik nang imbahnya jadi dasar sistim ujian sampai panambayan 1900-an. Haratan tahun 1369 inya manjadiaakan Sung Lien jadi pamimpin paruyik panulisan sajarah Dinasti Mongol. Nupil ditulis dalam nang mayan banyak di pariudi Ming, tatapi ngaran-ngaran pangarangnya banyak nang kada dikatahui. Bantuk opera Tionghoa sudah mantap pas pariudi Ming. Tima-tima opera kawa bakisar matan carita Tiongkok atawa matan luar negeri. Kada hanya bubuhan kaum bangsawan, sarjana wan rakyat jalatan jua katuju lawan opera.

Haratan Dinasti ming, nupil jadi populer banar. Matan pariudi Ming cungul 4 buting sastra nang banyak dipinandui urang, yakni "Empat Karya Sastra Tarmasyhur Tionghoa, nanitu; Kisah Tiga Negara, Batas Air, Perjalanan ke Barat wan Jing Ping Mei. Pas persi nang lain Empat Karya Sastra Termasyhur Jin Ping Mei digantiakan lawan Impian Paviliun Merah.

Dinasti Qing (1644–1911) babak

Dinasti Ming runtuh pas tahun 1664 wan digantiaakan ulih panguasa Manchu nang maulah Dinasti Qing. Bagaimanapu jua sastra rakyat Tionghoa nang sudah bartahan salawas 20 abad nangitu kada maalami kamunduran walau Tiongkok diparintah ulih panguase lawan bahasa wan tulisa nang balain. Pas awalnya bujur kada kalihatan nang ada kaya kamajuan. Hanyar pas masa pamarintahan duwa ikung Kaisar Qing sastra Tionghoa maalami kamajuan nang laju banar, antara lain lawan bidang panulisan sajarah.

Lihat pula babak

Referensi babak

  1. ^ a b c Nio, Joe-lan (1966). Sastra Tiongkok Sepintas Lalu. Jakarta: Gunung Agung. 
  2. ^ a b c d (Bahasa Inggris)A History of Chinese Literature, by Herbert A. Giles, gutenberg. 2015-09-22.
  3. ^ (Bahasa Indonesia)Sajak Dinasti Tang yang Cemerlang Archived 2015-10-31 at the Wayback Machine, indonesian.cri.cn. 2015-09-08