Karatau atawa murbei atawa kartau atawa mulberry adalah sabuting tanaman nang unik wan bakaraktaristik, kaunikannya ngini kawa dilihati matan wujud buah wan warnanya. Tanaman karatau asalnya matan Tiungkuk sabalah utara, imbah ngitu banyak jua tumbuh di nagara-nagara sakulilingnya. Karatau adalah tanaman nang kada ngalih baadaptasi, jadi kawa dibudidayaakan di nagara nang baisi iklim trupis wan subtrupis. Tagal, kada di Tiungkuk haja atawa wilayah Asia, macam flora genus Morus ada jua nang asalnya matan Aprika wan Amirika.[2]

?Karatau
Karatau masak di puhun
Karatau masak di puhun
Klasifikasi ilmiah
Karajaan: Plantae
(tidak termasuk) Eudikotil
(tidak termasuk) Rosidae
Ordo: Rosales
Famili: Moraceae
Bangsa: Moreae[1]
Genus: Morus
L.
Spesies

Lihati tiks.

Biasanya, karatau asalnya matan kawasan Asia, apalagi di wilayah Tiungkuk, imbah ngitu tumbuh jua di Korea, Japang, India, wan Mongolia. Tanaman karatau atawa murbei nang tarkanal di Indunisia adalah karatau matan Desa Andaleh, Kecamatan Batipuh, Kabupaten Tanah Datar, Sumatera Barat nang umurnya sudah labih 120 tahun.[2]

Tanaman ngini banyak banar spesies-nya, amun dikira-kira bisa sampai 100 macam. Tagal, kada sabarataan macam karatau kawa tumbuh di macam-macam habitat, maraganya, sapalihan haja nang kawa baadaptasi di wilayah nang luas. Cuntuhnya di kawasan Asia Timur, spesies nang kawa tumbuh di sana bangaran Morus alba, di kawasan Aprika Tengah wan Aprika Salatan bangaran Morus mesozigia, di Amirika Selatan bangaran Morus insignis, wan di Amirika Utara bangaran Morus rubra.[2]

Karatau putih (Morus alba L.) adalah tanaman asli Tiungkuk sabalah timur wan tangah. Sudah baabad-abad nang lalu tanaman ngini dinaturalisasi di Irupa. Tanaman karatau dibawa ka Amirika gasan budidaya hulat sutera pas awal-awal jaman kulunial, imbah ngitu dinaturalisasi wan dihibridasasi lawan karatau habang asli. Karatau habang (M. rubra L.) atawa karatau Amirika asalnya matan Amirika Serikat sabalah timur, mulai Massachusetts sampai Kansas wan ka Pantai Teluk. Karatau hirang (M. nigra L.) asalnya matan Asia Barat wan sudah ditanam gasan diambil buahnya di Irupa mulai wayah jaman Rumawi.[3]

Ujar Paraturan Menteri Kahutanan No.P.35/Menhut-II/2007 pasal HHBK, tanaman karatau adalah sabuting tanaman Hasil Hutan Bukan Kayu (HHBK).[4] Masarakat tahunya tanaman karatau dipakai gasan makanan hulat sutera. Tagal, parkambangan tiknulugi wan panalitian mambuktiakan amun tanaman karatau sakalinya baisi macam-macam manpaat, bisa jadi bahan pangan, ubat-ubatan/kasihatan wan lingkungan.[5]

Tanaman karatau kawa tumbuh uptimal di dairah nang tingginya 100-800 m dpl, lawan suhu udara rata-rata 24-28°C wan kalambaban udara antara 65-80%. Kundisi curah hujan nang uptimal gasan tanaman ngini adalah antara 1.500-2.500 mm, wan kawa tumbuh bagus di wilayah nang curah hujannya rata satahunan. Kundisi tanah nang bagus gasan tanaman ngini adalah tanah nang baisi pH antara 6,2 - 6,8 wan solum tanah nang kandal wan tikstur geluh nang subur.[5]

Ciri wan Habitat Karatau babak

Karatau masuk ka kalumpuk divisio spermatophyta, sub divisio angiospermae, kalas urticales, pamili moraceae, genus morus lawan spesies morus sp. Di sapalihan dairah, tanaman karatau baisi ngaran nang balainan, antara lain: walot (Sunda), malur (Batak), nagas (Ambon) wan tambara merica (Makassar). Ada jua ngaran asingnya, antara lain: mulberry (Inggris), Sangye (Mandarin), morera/mora (Spanyol), moreira (Portugis) wan Murier (Parancis).[6]

 
Morus alba

Di Indunisia kawa ditamui sapalihan janis tanaman karatau nang banyak dibudidayaakan masarakat, antara lain Morus alba, M. nigra, M. cathayana, M. australis dan M. Macraura. Husus di Sulawesi Selatan, ada sapalihan wilayah nang jadi pusat pangambangan pasuteraaan alam nang kaya di Kabupaten Enrekang, masarakat di sana biasanya mananam janis karatau M. Indica nang badaun ganal. Amun di Kabupaten Soppeng biasanya masarakatnya mananam M. alba, M. multicaulis wan M. Nigra.[7]

 
Puhun karatau

Sasuai lawan klasipikasinya, tanaman karatau adalah kalumpuk tanaman sabat atawa rapun nang baisi tinggi maksimal antara 20 sampai 25 mitir. Biar nang kaya itu, di habitat alaminya, tinggi tanaman ngini sakitar 5 sampai 5 mitir haja. Tanaman karatau lakas tumbuh pas umur-umur anum, imbah ngitu jadi balambat amun sudah batuha.[2] Karatau baisi tajuk jarang, bacabang banyak, daunnya bawarna hijau tuha belakuk, bulat, bagarigi lawan bagian atas daunnya ada nang kasar, ada nang kada sasuai janis tanamannya.[5]

Batang puhun karatau tumbuhnya tagak lawan baisi cikang nang datar. Warna batang karatau banyak macamnya, sasuai janisnya. Sapalihan ada nang bawarna hijau, hijau kahabuan, wan hijau kacuklatan.[2]

Daun karatau masuk ka kalumpuk daun tunggal nang tumbuh di cikang spiral. Sama kaya warna batangnya, daun karatau wujudnya macam-macam sasuai lawan janisnya. Ada nang bawujud bulat, upal atawa kaya wujud hintalu, balakuk, ada jua nang kada balakuk. Tikstur bagian atas daun pina licin wan ada jua nang kasar.[2]

 
Morus nigra

Janis karatau putih dibari ngaran kaya itu maraga warna kuncupnya, lain maraga warna buahnya. Daun karatau putih wujudnya tipis, mencelang, wan bawarna hijau anum lawan lobus nang wujudnya macam-macam biar ada di puhun nang sama. Sapalihan daunnya kada balakuk, tagal ada jua daun nang lainnya bawujud nang kaya sarung tangan. Amun karatau habang, daunnya taganal wan takandal, bagarigi tumpul wan biasanya balakuk-lakuk. Bagian atas daun asa kasar wan di bagian bawahnya babulu lambut. Daun karatau hirang baukuran tahalus nang mirip lawan daun karatau habang, tagal baisi cikang nang takuat wan tunas nang takandal. Masing-masing janis karatau baisi wayah nang balainan gasan daunnya mulai mancungul. Biasanya, daun karatau putih mulai mancungul pas pamulaan musim sami, pasnya sakitar dua bulan sabalum mancungulnya daun karatau hirang.[3]

 
ilustrasi daun karatau

Kambang karatau adalah janis kambang nang baisi kambang laki wan kambang bini. Kambang laki wan kambang bini tumbuh tapisah, masing-masing tumbuh di cikang nang balainan. Bagian buahnya masuk ka janis buah majemuk nang bawarna hijau anum wan amun buahnya masak, baubah kuning kahabangan atawa ungu kahirangan. Ukuran buahnya sakitar 2 sampai 3 cm wan kawa dimakan.[2]

Amun diitihi taksunuminya, buah karatau kada sama lawan buah beri, buah karatau bawujud kuliktip, mirip kaya buah loganberry nang baganal. Pas kambang disarbuki, kambang wan pangkal buahnya bamulai baganal. Imbah ngitu, tikstur wan warna buah jadi baubah barataan, inya jadi babanyu, mungkal, wan banyak sari buahnya. Amun diitihi matan tampilannya, sabuting kambang halus nang baganal kakurang labih mirip kaya buah babiji blackberry. Kita kada kawa maminandui janis karatau matan warna buahnya. Cuntuhnya karatau putih, janis ngini buahnya kawa bawarna putih, ungu anum, atawa hirang. Rasa buah karatau putih biasanya manis banar, wan kurang rasa asam nang kaya janis buah karatau nang lain. Buah karatau habang biasanya bawarna habang tuha, wan tahirang. Amun di karatau habang unggulan, rasanya mirip lawan karatau hirang. Buah karatau hirang baukuran ganal wan babanyu, rasa manis wan asamnya baimbang haja, jadi janis ngini adalah janis nang tabaik amun dibandingakan lawan karatau nang lain. Rasa asam nang manyigarakan maingatakan kita lawan rasa buah limau gedang (grapefruit). Buah karatau sipatnya lain kaya buah-buah lainnya nang kawa masak baimbai, amun buah karatau parlu wayah nang talawas gasan masak.[3]

Pambudidayaan Tanaman Karatau babak

Tanaman karatau nyaman haja amun handak dibudidayaakan maraga mamaliharanya kada ngalih, jadi masarakat kawa mananamnya disakitaran rumah, kabun atawa di higa-higa pahumaan. Tanaman karatau kawa jua ditanam lawan cara munukultur wan tumpangsari lawan tanaman lain asal kada talindung atawa dapat sinar matahari.[5]

Parkambangbiakan tanaman karatau kawa mamakai dua cara, cara giniratip (bigi) wan pigitatip (bagian tanaman). Di Indunisia cara nang tabanyak dipakai gasan mananam karatau adalah cara pigitatip (mamakai bagian tanaman). Cara ngini biasanya tanyaman wan murah, jadi kada parlu kaahlian husus. Sapalihan tiknik gasan mambanyaki bibit lawan cara pigitatip kawa mamakai tiknik nang kaya; okulasi (manikapakan mata tunas), layering (mamengkorakan cikang tanaman ka tanah) nang bagian tangahnya ditimbun, suetsugi grafting (sambungan pangkal hidup), root grafting (okulasi pangkal lapas) wan stek batang. Stek batang adalah tiknik nang tarancak dipakai masarakat maraga tiknik ngini tanyaman wan tamurah.[5]

Batang stek diambil matan cikang puhun nang masih sigar saukuran 1 atawa 2 cm wan panjang 20 sampai 25 cm atawa minimal 4 ruas. Imbah ngitu, batang ditatak miring pakai pisau wan jangan sampai kulitnya takuyak, wan jua jangan sampai pacah bagian kayunya. Amun handak tiknik stek ngitu kada gagal, hilangi daun-daunnya gasan kada sampai bahuap. Tatakan batang karatau tadi kawa langsung ditaman di lahan atawa di put.[2]

Manpaat Tanaman Karatau babak

Daun karatau (kada manyambat janis nang mana) baisi zat kimia nang kaya inokosterone, ecdysterone, lupeol, betasitosterol, rutin, moracetin, cholin, adenin, asam amino, coppre, zink, vitamin, asam klotogenik, asam folat, mioinositol, phytoestrogens, acetone, butylamine wan trigonelline. Barataan ngini baisi macam-manpaat.[8]

Di bawah ngini macam-macam manpaat matan tanaman karatau;

1. Makanan Hulat Sutera

Tanaman karatau jadi sabubutingannya makanan gasan hulat sutera. Hasil matan budidaya hulat sutera adalah kokon nang kawa langsung dijual atawa kawa jua diulah jadi banang sutera gasan bahan baulah kain sutera. Budidaya hulat sutera kawa mahasilakan kokon kira-kira sabulanan lawasnya.[5]

Budidaya hulat sutera bisa jadi usaha nang putinsial, maraga banyaknya nang maminta banang sutera skala nasiunal wan balum kawa manutupi kaparluan di dalam negeri. Haraga kokon wan banang wahini jadi babaik, haraga kokon wahini sakitar Rp.40.000-Rp.50.000/kg wan haraga banang Rp.450.000-550.000/kg, jadi usaha ngini kawa manjuhung masarakat gasan mangambangakannya.[9]

2. Makanan Tarnak Ruminansia

Tarnak ruminansia[10] adalah sabuting tarnak nang baisi sistim pancarnaan nang kumpliks dibandingakan lawan tarnak nang lain. Ngini kawa diitihi pas tarnak ruminansia mampruduksi prutiin mikruba dalam rumen. Prutiin mikruba bapungsi panting gasan manyadiaakan total prutiin gasan kaparluan tarnak ngitu saurang.[11]

Sabuting masalah nang mambatasi pruduktipitas tarnak ruminansia adalah kurangnya nutrien prutiin matan tarnak ngitu saurang. Gasan kada kakurangan prutiin ngitu, bubuhan patarnak parlu tambahan dana, jadi cara nang tamurah adalah mamakai tanaman karatau. Amun bubuhannya mamakai tanaman karatau, tanaman ngini kawa dipakai maraga kawa tumbuh satahunan wan pas lawan iklim trupis. Cara ngini kawa mambari kamungkinan bagus gasan mandapatakan pruduksi tarnak nang tatinggi lawan mamakai sumber daya karatau nang ada. Hijauan makanan tarnak matan karatau baisi nutrisi nang tinggi dalam manyadiaakan inirgi fermentable wan prutiin, jadi kawa manaikakan kacarnaan (gambaran jumlah nutrisi di bahan makanan tarnak nang kawa diambil tarnak) makanan tarnak nang bakualitas randah nang asalnya matan sisa-sisa rigatan partanian.[12] Hijauan matan karatau kawa manggantiakan bahan kunsintrat makanan tarnak nang haraganya rancak larang. Suplimintasi hijauan matan karatau gasan makanan dumba atawa kambing kawa manaikakan barat awak harian dumba/kambing atawa kawa manaikakan pruduksi susu kambing.[13]

3. Bahan gasan Maulah Macam-Macam Makanan

Daun karatau kawa diulah gasan makanan saban hari, nang kaya karipik/rampaya atawa tumpiangin daun karatau. Makanan ngini haraganya murah, kada ngalih diulah lawan baisi nilai gizi nang tinggi. Salambar daun karatau kawa diulah jadi sabuting rampaya/tumpiangin atawa karipik. Ukurannya disasuaiakan lawan ukuran daun karatau, jadi janis daun karatau ngitu manantuakan ukuran wan isi gizi makanan nang diulah. Amun mamakai daun karatau janis Morus multicaulis wan Morus indica, inya kawa mahasilakan makanan nang ukurannya talebar dibandingakan lawan karatau janis Morus nigra, Morus alba wan Morus khunpai.[5] Tanaman karatau janis Morus indica nang ditanam di Kabupaten Gowa, baisi banyu 73.5% prutiin 13.5%, karbuhidrat 7.2% wan kalsium 1.5%. Amun janis Morus khunpai baisi banyu 70.6%, prutiin 14.0, karbuhidrat 8.1% wan kalsium 2.3%.[9]

Buah karatau jua baisi rasa nang manis, mirip lawan rasa buah anggur. Warnanya kahabangan pas bamula masak, imbah ngitu kaunguan pas masak sampurna. Buah karatau kawa diulah jadi minuman nang sigar wan manyihatakan awak.[5]

4. Minuman Kasihatan

Minuman kasihatan di Indunisia biasanya ngitu jamu, minuman matan tipakan wan tih. Minuman tih diulah matan daun nang disaring atawa matan pucuk tanaman tih (Camellia sinensis). Tagal, wayah ngini minuman tih kada tatarusan diulah matan tanaman tih, ada jua nang diulah matan buah, rarampah, wan daun tanaman nang lainnya. Sabuting cuntuh tanaman nang kawa dijadiakan minuman tih adalah daun tanaman karatau.[5]

Tih matan karatau banyak baisi zat-zat nang bamanpaat gasan awak. Daun karatau baisi sanyawa polyhydroxylated alkaloids, sabuting sanyawanya adalah 1-Deoxynojirimycin gasan anti diabitis militus.[14] Manpaat lainnya adalah, kawa manjaga kasihatan ginjal, manjaga stamina, gasan tahindar matan panyakit satruk, manurmalakan takanan darah, manyaimbangakan barat awak, maampihi panas dalam wan ngalih bahera.[15]

Jujuhutan babak

  1. ^ "Morus L". Germplasm Resources Information Network. United States Department of Agriculture. 2009-01-16. Diarsipkan dari versi asli tanggal 2013-06-23. Diakses tanggal 2009-03-11. 
  2. ^ a b c d e f g h "Pohon Murbei – Taksonomi, Morfologi, Manfaat Buah & Cara Tanam". Rimbakita. Diakses tanggal 5 Marit 2023. 
  3. ^ a b c "MULBERRY". CRFG (California Rare Fruit Growers). Diarsipkan dari versi asli tanggal 2023-01-31. Diakses tanggal 5 Marit 2023. 
  4. ^ "PERATURAN MENTERI KEHUTANAN NOMOR : P.35 / Menhut-II/2007 TENTANG HASIL HUTAN BUKAN KAYU" (PDF). Indonesian Forestry Certification Cooperation (IFCC). 2007. Diakses tanggal 5 Marit 2023. 
  5. ^ a b c d e f g h i Isnan, Wahyudi dan Muin, Nurhaedah (2015). ""Tanaman Murbei" Sumber Daya Hutan Multi-Manfaat" (PDF). Balai Penelitian Kehutanan Makassar. 12 (2). Diarsipkan dari versi asli (PDF) tanggal 2023-03-06. Diakses tanggal 2023-03-06. 
  6. ^ Balai Persuteraan Alam (2007). Budidaya Tanaman Murbei (Morus spp.) Petunjuk Teknis. Jakarta: Direktorat Jenderal Rehabilitasi Lahan dan Perhutanan Sosial, Departemen Kehutanan. 
  7. ^ Nurhaedah. 2012. Kondisi budidaya murbei dan ulat sutera di daerah dataran rendah Kabupaten Soppeng. Prosiding Seminar Hasil-hasil Penelitian Balai Penelitian Kehutanan Makassar. Peran Iptek dalam Pembangunan Kehutanan dan Kesejahteraan masyarakat di Wilayah Wallacea.
  8. ^ Soekardi, Hastira (5 Agustus 2012). "Murbei, Si Kecil Ungu Imut-imut". Kompasiana. Diakses tanggal 5 Marit 2023. 
  9. ^ a b Nurhaedah, Suryanto, H., Minarningsih (2015). "Ujicoba hibrid Morus khunpai dan M. indica sebagai pakan ulat sutera (Bombyx mori. Linn)". Jurnal Penelitian Kehutanan Wallacea. Balai Penelitian Kehutanan Makassar. 4 (2): 137–145. 
  10. ^ Arti kata ruminansia. "Ruminansia". KBBI Daring. Diakses tanggal 5 Marit 2023. 
  11. ^ Nugroho, Ponco, A.R. dan Andy (2012). "Estimasi suplai protein mikroba pada ternak kambing dengan tingkat konsumsi berbeda berdasarkan ekskresi turunan purin pada urin". Jurnal Agrisistem. 8 (1): 36–43. 
  12. ^ Yulistiani, D (2012). "Tanaman murbei sebagai sumber protein hijauan pakan domba dan kambing". Wartazoa. Balai Penelitian Ternak Bogor. 22 (1): 46–52. 
  13. ^ Hidayat, F. 2015. Pemanfaatan tanaman daun murbei sebagai pakan ternak ruminansia. Seminar Studi Pustaka. Fakultas Peternakan. Universitas Hasanuddin.
  14. ^ Damayanthi, E., Kusharto. CM., Suprahatini. M., Rohdiana. D (2017). "Diversifikasi Produk Teh Sebagai minuman Kesehatan". IPB (Bogor Agricultural University). 
  15. ^ Firman, Wahyudi (2013). "Seribu Manfaat Murbei untuk Kesehatan Tubuh". Tanaman Obat - Blog. Diakses tanggal 5 Marit 2023.