Minjangan Bawean

Minjangan bawean (Axis kuhlii) adalah spesies minjangan indimik Pulau Bawean, Jawa Timur nang pupulasinya magin taancam habis di Indunisia. Maraga bakurangnya habitat, jadinya jumlah pupulasi rusa magin badikit wan dairah hiwan ngini hidup magin badikit jua. Minjangan bawean masuk ka katiguri taancam habis di Daptar Habang IUCN[1] gasan spesies taancam habis. Minjangan bawean masuk jua ka dalam Apendiks I CITES.[2]

?Rusa bawean
Saikung minjangan bawean laki di Kabun Binatang Ragunan, Jakarta
Saikung minjangan bawean laki di Kabun Binatang Ragunan, Jakarta
Satatus palastarian
Klasifikasi ilmiah
Karajaan: Animalia
Filum: Chordata
Kelas: Mammalia
Ordo: Artiodactyla
Upaordo: Ruminantia
Famili: Cervidae
Upafamili: Cervinae
Genus: Axis
Spesies: A. kuhlii
Nama binomial
Axis kuhlii
Müller, 1840

Axis kuhlii masuk ka subgenus Hyelaphus sama kaya deer hog wan rusa kalamian nang masih badingsanak parak. Tagal, biar tacatat jadi spesies nang tapisah, sapalihan panaliti manilai amun minjangan bawean ngini masuk ka subspecies Axis porcinus. Axis kuhlii adalah hiwan nang masuk ka spesies monotipe.[3]

Ciri-ciri wan Habitat babak

Panalitian minjangan bawean masih liwar sadikit, wan data-data ilmiah pasal spesies ngini masih kada banyak. Cuntuhnya, pakara barat wan panjang awak hiwan ngini, bubuhan panaliti kada baisi data nang pasti. Tagal, ujar pandapat samantara, barat awak minjangan bawean nang sudah ganal sakitar 50-60 kg wan panjangnya sakitar 140 cm, lawan tinggi bahu 65-70 cm.[4]

 
MInjangan bawean laki nang masih anum

Minjangan bawean baisi bulu awak nang handap wan lambut. Warnanya cuklat anum kaya kayu jati. Biar bulunya bawarna cuklat wan saragam barataan amun diitihi matan jarak nang jauh, tagal bulu hiwan ngini baisi garis-garis bawarna kuning. Jadinya, amun diitihi baparak warna bulunya kaya kakuningan.[5] Ada ciri has nang kawa dilihat di kapala wan gulu minjangan bawean ngini, di subalah gulu ada kaya batalutuh halus, wan biasanya di parak mata ada lingkar mata bawarna putih.[6] Di subalah bibir warnanya tatarang, wan ada garis kadap nang mamisahakan lawan muha. Buntut minjangan bawean kada panjang, tagal babulu kandal, warnanya kacuklatan di subalah atas wan putih di subalah bawah. Di sakitar batang paha ada bulu-bulu bawarna putih.[5]

Ukuran wan wujud minjangan bawean mirip lawan Indian deer hog (Axis pornicus), tagal batis Axis kuhlii ukurannya tahandap.[7] Sama nang kaya minjangan-minjangan nang badiam di hutan rimba lainnya, awak rusa bawean tarandah di subalah bahu dibandingakan lawan subalah pinggul. Jadinya amun bajalan awaknya kaya hungkuk.[6]

Tanduk minjangan anum talihat nang kaya bincul di sakitaran dahi. Imbah minjangan laki baumur 20-30 bulan, hanyar tanduknya tumbuh nang bacikang talu. Pas umur 7 tahun, tanduk pacangan patah, imbah ngitu tumbuh lagi tanduk hanyar nang pacangan kada bataha patah saumuran. Tanduk ngini dipakai gasan bakalahi atawa malawani hiwan nang handak mamakan ka minjangan ngitu. Halian ngitu, tanduk bamanpaat gasan dikatujui minjangan bini pas handak musim kawin.[8]

Axis kuhlii badiam di hutan dataran tinggi, lain di padang rumput barawa di dataran randah kaya wadah badiam deer hog nang ujar panaliti masih badingsanak parak lawan minjangan ngini.[7] Hutan nang ada padang rumput labat dipakai minjangan gasan basambunyi, guring, wan baistirahat pas hari siang. Minjangan ngini balindung di padang sabat nang tingginya kada labih pada 3 mitir. Amun manusia sudah mahaur dairah minjangan badiam, minjangan ngini jadinya baaktipitas ka hutan-hutan nang liring wan kada kawa dijangkau bubuhan urang nang manabang hutan jati. Dairah nang tabuka, nang banyak rarumumputan kaya alalang (Imperata cylindrica), biar luasnya kada labih pada 5 hiktar, tagal banyak minjangan basinggah pas hari malam.[6]

Minjangan bawean biasanya hidup manyaurangan, tagal ada jua nang bapasangan, baisanya minjangan laki wan bini atawa minjangan laki nang maumpati minjangan bini. Pas bacari makan di hari malam wan di dairah nang tabuka, minjangan bawean kawa tatamu minjangan-minjangan lain nang sajanisan. Tagal, pas takumpulan ngini, kada kawa disambat “kalumpuk” nang sabujurnya. Di dairah nang tabuka wan luas ngini, halian gasan bacari makan, dipakai jua gasan kagiatan bakakawanan, cuntuhnya prusis bacari minjangan bini (gasan kawin), manantang minjangan laki, bakalahian, wan kawin. Jalur-jalur nang diulah minjangan biasanya kawa ditamui matan lukasi hutan ka ampah wadah makan di hutan jati nang hibak padang sabat wan tutumbuhan sikundir nang ada di dairah tarandah.[6]

Minjangan bawean kadada baisi musuh alami. Suwah tadapat saikung ular sanca nang diparutnya baisi minjangan bawean ganal. Tagal, ular sanca jarang ada, wan kamungkinannya halus amun ular kawa maulah pupulasi minjangan jadi badikit. Ada kamungkinan amun babi hutan wan warik nang bahanu mamakan ka anak minjangan, tagal pakara ngini balum tabukti bujur. Ujar data panalitian, anjing liar nang maulah minjangan ngini matian, ada 9 matan 11 kasus nang ditaliti antara bulan Uktubir 1977 wan Mei 1979.[6]

Mijangan bawean aktip pas hari malam, inya kaluar matan ririmbunan puhun pas hari handak kadap (sakitar jam 6 kamarian) wan aktip sakakali samalaman. Puncak aktipitas biasanya dua jam sakali, biasanya basulang masuk ka ririmbunan puhun lagi. Magin hari malam, waktu bacari makan magin satumat wan waktu baistirahat magin lawas. Imbah matahari timbul, minjangan bulikan masuk ka padang sabat.[6]

Minjangan bawean biasanya bakumunikasi lawan maulah suara, inya basuara mangangar handap wan tajam nang pinanya baisi banyak pungsi. Minjangan laki wan bini sama-sama basuara nang kaya itu, tagal suara minjangan bini nadanya tatinggi daripada minjangan laki. Biasanya, sakali mangiau ada 5-10 kali mangangar nang baruntut, suara ngini kawa didangar manusia matan jarak 100 mitir. Amun ada sapasang minjangan nang takajut, imbah ngitu tapisah, saikung atawa kaduanya pacangan mangiau sakali atawa sampai talu kali imbah sulang hitungan manit gasan bakumunikasi lagi. Amun uma minjangan tapisah lawan anaknya, minjangan bini pacangan mangiau, wan anak minjangan pacangan manjawab lawan cara mancicit nyaring nang kawa tadangar di jarak nang parak.[6]

Minjangan bawean jadi indimik Pulau Bawean nang luas pulau ngitu kikira 200-220 km2 ada di Laut Jawa antara Pulau Jawa wan Kalimantan. Di pulau ngitu ada dua pupulasi liar, sabuting ada di antara pagunungan subalah tangah, wan sabuting lagi ada di sakitar subalah barat daya pulau. Di pulau ngini haja minjangan bawean baisi habitat nang liwar tabatas matan barataan spesies minjangan nang masih hidup.[6]

Kunsirpasi babak

Status kalangkaan spesies minjangan ngini sudah disahakan IUCN ka katiguri Critically Endangered atawa bastatus kritis. Spesies indimik ngini liwar kritis wan satumat lagi bujuran habis.[1]

Amun ujar CITES atawa Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora, minjangan ngini sudah masuk ka katiguri Apendiks I, nang artinya jumlah minjangan bawean di alam liwar sadikit wan kada boleh dipardagangakan.[2]

Usaha-usaha gasan malastariakan atawa gasan kada maancam kapunahan minjangan bawean ngini tatarusan digawi, sabuting usaha nang digawi adalah kunsirpasi ex-situ di Kabun Binatang Surabaya.[8]

Halian ngitu, pamarintah jua bagawi baimbai lawan macam-macam urganisasi nang manggaduhi plura wan pauna biar masarakat ngitu paham amun manjaga satwa langka di habitat aslinya liwar panting. Pambinaan ngitu batujuan biar masarakat paham status kalangkaan wan kada lagi manggawi bagalah liar.[8]

Kabijakan pamarintah pasal satwa langka ngini adalah mambari sanksi atawa pidana hukum gasan urang-urang nang managkap, mampardagangakan, wan bagalah liar hiwan minjangan bawean. Ancaman pidana gasan urang nang wani malawan hukum ngini ada di UU No. 5 Tahun 1990, isinya adalah panjara salawas 5 tahun lawan mambayar dam saganal Rp. 1.000.000.000,-.[9]

Jujuhutan babak

  1. ^ a b Semiadi, G., Duckworth, J.W. & Timmins, R. 2015. Axis kuhlii. The IUCN Red List of Threatened Species 2015: e.T2447A73071875. Accessed on 24 March 2023.
  2. ^ a b "CITES Appendices". CITES. Diakses tanggal 24 Marit 2023. 
  3. ^ Whitehead, K.G. (1993). The Whitehead Encyclopedia of Deer. Swan Hill Press. ISBN 9781853103629
  4. ^ Kurt, F. (1990). Axis deer (Genus Axis). Pp. 142-143, 148 in: Parker, S.P. (1990). Grzimek's Encyclopedia of Mammals. Volume 5. McGraw-Hill, New York.
  5. ^ a b Sitwell, N. (1970). Bawean Island Expedition. Animals 12: 389-393.
  6. ^ a b c d e f g h Blouch, R.A., and Atmosoedirdjo, S. (1987). Biology of the Bawean deer and prospects for its management. Pp. 320-327 in: Wemmer, C.M. (ed.) (1987). Biology and Management of the Cervidae. Smithsonian Institution Press, Washington, D. C.
  7. ^ a b Geist, V. (1998). Deer of the World: Their Evolution, Behaviour, and Ecology. Stackpole Books, Mechanicsburg, PA.
  8. ^ a b c "Rusa bawean". Rimba Kita. Diakses tanggal 24 Marit 2023. 
  9. ^ "Undang-undang (UU) No. 5 Tahun 1990 Tentang Konservasi Sumber Daya Alam Hayati dan Ekosistemnya". BPK RI. Diakses tanggal 24 Marit 2023.