Suriansyah

Sultan Banjar
(Diugahakan matan Pangeran Samudera)

Sultan Suriansyah[1] atawa Sultan Suryanullah adalah Sultan Banjar panambaian nang mamarintah tahun 1520-1550, sidin raja nang pemulaan masuk Islam lawan mamakai galar "Sultan" di Kasultanan Banjar. Imbah sidin mangkat, sidin mendapat galar anumerta Panembahan Batu Habang atawa Susuhunan Batu Habang. Sidin dapat ngaran ini maraga makam sidin ditukupi batu habang.

Kuburan Sultan Suriansyah

Ngaran sidin waktu halus Radén Samudera. Imbah sidin diangkat jadi raja di Banjarmasih, ngaran sidin jadi Pangéran Samudera atawa Pangéran Jaya Samudera. Tanggal 24 Séptémber 1526 (6 Dzulhijjah 932 H) Pangéran Samudera masuk Islam imbah itu memakai gelar Sultan Suriansyah. Tanggal ini dijadiakan Hari Jadi gasan Kuta Banjarmasin.[2]

Katarangan Hikayat Banjar babak

Barikut ini adalah kutipan matan Hikayat Banjar nang ada manyambat ngaran sidin[3]

Sagala patih lima urang itu maka sukalah hatinya mandangar kata Raden Samudra sudah mangaku dirinya cucu Maharaja Sukarama itu. Kata patih kalimanya itu: "Suka rela kaula mati mangarjakan karajaan andika ini." maka patih lima urang itu sama manembah, sagala urang itu sama manembah marestukan Raden Samudra itu manjadi raja. Maka disebut urang Pangeran Samudra. Sudah itu maka kata Pangeran Samudra: "Kaya apa bicara kita samasa ini? Jika mandangar Pangeran Tumanggung itu tiada akan tiada itu disarangnya kita." Kata Patih Masih: "Ini bicara kaula. Kita kajut mudik ka Muara Bahan, kita rabut bandar itu. Maka sagala urang dagang itu bawa hilir dan urang nang diam di Muara Bahan itu bawa hilir. Sudah itu kita barbuat bandar pula di sini. Pada rasa kaula suka sagala dagang itu karana tiada jauh ia bardagang." Maka kata patih ampat urang itu sama patut itu. Maka kata Pangeran Samudra: "Banar bicara itu. Maka sagala urang nang takluk nang lumpat pada kita itu baritahu, himpunkan sahari ini. Pagi-pagi isuk kita mudik mangambil bandar itu. Sigra-sigra, kalau kita ini tardangar ulih Pangeran Tumanggung. Manakala mandangar ia itu niscaya digagahinya bandar, sukar itu maka tarabut kita." Sudah itu maka patih ampat urang itu amit pulang itu. Sudah itu maka manyuruh mahirak. Sagala urang nang mandangar itu tarkajut dan sama suka hatinya. Pada hari samalam mahiraki urang itu datang ka Bandar, parahu basar parahu kacil, sarta sanjatanya, kira-kira urang lima ribu itu. Adapun tatkala mula-mula hari mandapat Pangeran Samudra sarta manjadi raja sarta manghimpunkan sakaliannya itu wastu tiga hari tiga malam. Banyak bicara muslihat tiada tarsuratkan. Maka Pangeran Samudra itu mamakai takhta karajaan parhiasannya; maka ia mudik ka Muara Bahan itu sahari itu, datang malam. Maka tarkajut hairan karana tiada ada cabar-cabarnya. Karana tiada jauh Bandar lawan Muara Bahan itu, wastu parkayuhan sahari parahu kacil itu, maka sagala urang tarlalu hairan tiada cabar-cabarnya itu. sudah itu maka sagala dagang hilir. Suka hatinya karana ia bardagang hampir lawan muara itu. Bandar dihilirkan ka Bandar, urang nang diam di Muara Bahan itu dihilirkan itu. Ada panakawan Pangeran Tumanggung di bandar itu, lari mudik itu. Maka Pangeran Samudra hilir sarta barsorak-sorak itu, bunyinya saparti hujan labat dangan guruhnya. Dan bedil, astenggar, rantaka, lila, alkabas sama disulat urang. Dan bartambah pula lawan bedil sagala urang dagang itu bartulung, sarta lawan gamalannya, bunyi gemuruh. Banyak tiada tarsurat itu. Maka Pangeran Samudra datang ka Bandar, rumah Patih Masih itu akan tampat Pangeran Samudra itu diparbasari pula. Maka barbuat paseban dan pagungan dan sitilohor itu. Maka bartata parintah: barbuat jaksa, barbuat singahsana, barbuat pamarakan, barbuat pamayungan - itu para nanang artinya asal urang kaluarga Ampu Jatmaka tatkala manjadi raja itu, pamayungan itu, maka asal barnama urang kadang-haji itu -; maka barbuat sarawisa, barbuat mandung, barbuat saragani, barbuat kaum mangumbala artinya urang mareksa upacara, saparti tumbak ganjur, parisai, umbul-umbul, lalayu, panji-panji, kekanda, kakalabangan, sakaliannya itu mangumbala mareksanya itu -, barbuat mantri sikap tiga puluh - artinya manteri nang mamegang kamitan, barkamit di paseban; kaumnya sa'urang sa'urang itu ampat puluh - dan manjadikan manteri bandar, namanya Kyai Palabuhan. Tampat bandar pada sungai, di hulunya sungai Kalayan. Itulah maka barnama sungai Palabuhan sampai pada sakarang ini. Manteri bandar barnama Kyai Palabuhan kaumnya saratus itu. Barbuat manteri tuhaburu - yaitu akan pambalah lamun barkayuh -, namanya Andakawan, kaumnya ampat puluh. Singabana manterinya sa'urang barnama Singantaka, sa'urang Singapati; kaumnya ampat-ampat puluh sa'urang sa'urang itu. Sudah sagala takhta astilah parintah karajaan itu manjadi maka Pangeran Samudra itu bardudus saparti astilah dahulu itu; tetapi tiada mamakai mahkota; Si Rabut Paradah, Si Rarasati masih pada Pangeran Tumanggung itu. Banyak tiada tarsebut. Maka Pangeran Samudra itu tiap-tiap hari Sabtu dihadap urang pada sitilohor ulih sagala manteri. Yang mahabisi parintah itu Patih Masih. Pangiwa dan panganan Patih Balit Patih Balitung itu. Yang akan hampiran panumping itu Patih Kuwin Patih Muhur. Sagala manteri nang tiga puluh itu di bawahnya Patih Kuwin dan Patih Muhur. Tetapi astilah karajaan itu saparti tahta Maharaja Suryanata jua itu parhiasannya . Banyak tiada tarsebut. Maka urang Sarapat, urang Sungai Muhur, urang Balandean sakaliannya itu sama disuruh Patih Masih barkumpul ka Bandar, kalau diserang Pangeran Tumanggung itu, sama bargagah di Banjarmasih itu. Tetapi urang nang balanglang siang malam tiada mantuk, kalau datang sikap Pangeran Tumanggung itu sigra mambaritahu nang balanglang itu. Maka sikap di Bandar itu barpuluh-puluh sudah mustaip sarta sanjatanya. Sagala urang itu kira-kira anam ribu urang nageri, dan urang nang bardagang itu sama bartulung ada saribu. Maka Patih Masih manyuruh urang mambaritahu ka Kintap, ka Satui, ka Sawarangan, ka Hasam-Hasam, ka Laut Pulau, ka Pamukan, ka Pasir, ka Kutai, ka Barau, ka Karasikan, dan mambaritahu ka Biaju, ka Sabangau, ka Mandawai, ka Sampit, ka Pambuang, ka Kuta Waringin, ka Sukadana, ka Lawai, ka Sambas: Pangeran Samudra manjadi raja di Banjarmasih. Banyak tiada tarsebut.

Catatan batis babak

  1. ^ "Regnal Chronolgies Southeast Asia: the Islands". Diarsipkan dari versi asli tanggal 2018-01-11. Diakses tanggal 2010-12-02. 
  2. ^ "Sejarah dan Asal-usul Banjarmasin, dari Kata Banjarmasih hingga Peperangan Pangeran Samudera". KOMPAS.com (dalam bahasa Indonesia). 2022-05-19. Diakses tanggal 2023-12-01. 
  3. ^ Johannes Jacobus Ras, Hikayat Banjar diterjemahkan oleh Siti Hawa Salleh, Percetakan Dewan Bahasa dan Pustaka, Lot 1037, Mukim Perindustrian PKNS - Ampang/Hulu Kelang - Selangor Darul Ehsan, Malaysia 1990.