Parusahaan Hindia Timur Walanda (Vereenigde Oostindische Compagnie) di Nusantara

Citakan:Infobox historical era

Parusahaan Hindia Timur Walanda (Basa Walanda: Vereenigde Oostindische Compagnie, "Parsatuan Parusahaan India Timur"; VOC) mancungul di Kapulauan Melayu tahun 1610, pas pus pardagangan tatambayan didiriakan. Sampai tahun 1800, pas parusahaannya dibubarakan sabab bangkrut. Barataan ampun VOC baubah jadi ampun Hindia Walanda. Prusis ngini dijalanakan wan cara maawasi wilayah nang ada di sapalihan nusantara, tarutamanya di Jawa.

Latar Balakang babak

Sabuah palayaran Walanda pas tahun 1596 nang sapalih anak buah kapal ampun buhannya matian, mambunuh saikung pangeran urang Jawa, wan imbah ngitu kahilangan sabuting kapal. Tapi, bubuhannya kawa babulik ka Ripublik Walanda babawaan rarampah. Jadinya, kauntungan matan ngitu maulah adanya palayaran nang lain pulang.  

Pamarintah Walanda sadar mun ada pilawang gasan pardagangan rarampah di Hindia Timur wan gasan manangati parsaingan maambil kauntungan Walanda, jadinya pamarintah Walanda imbah ngitu manggabungakan parusahaan-parusahaan dagang nang basaing tadi ka wadah nang dingarani Parusahaan Hindia Timur atawa United East India Company (VOC). Pas tahun 1602, Diwan Nagara Walanda mambari hak ka VOC salawas 21 tahun gasan munupuli pardagangan rarampah di Asia. VOC jua baisi kakuatan kuasi-pamarintah, tamasuk umpat baparang, mamanjaraakan wan mahukum mati buhan narapidana[1], basapakat pasal parjanjian, mahasilakan duit, wan maulah kuluni.[2]

Parumahan tatambayan babak

 
Gambar Pamandangan Pulau wan Kuta Batavia Ampun Walanda Gasan Kumpeni India

Pas tahun 1603, pus pardagangan tatap tatambayan ampun Walanda di Indunisia didiriakan di Banten, di barat lautnya Jawa.[3] Imbah ngitu, pas tahun 1611, pus pardagangan lainnya didiriakan di Jayakarta (nang limbah ngitu ngarannya baganti jadi 'Batavia' lalu baganti pulang jadi 'Jakarta').

Markas VOC ada di Pulau Ambon matan tahun 1610 sampai 1619. Biar lukasi Pulau Ambon ngini ada di pusat maolah rarampah, inya masih jauh matan jalur pardaganan Asia wan kagiatan VOC nang lainnya, mulai matan Afrika sampai Jepang.[4] Lukasi nang paling dicari buhan VOC ngitu lukasi nang ada di sabalah barat nusantara, nang kaya Selat Malaka nang stratigis. Tapi, gara-gara Portugis manjajah maulah inya jadi musuh nang babahaya. Pambangunan parumahan tatambayan nang tatap ampun VOC jadinya tangalih manggawinya sabab dihawasi banar wan panguasa lukal nang kuat wan parsaingan matan padagang Cina wan Inggris.[4]

Payalaran kadua Parusahaan Hindia Timur Britania ka Maluku bakajadian pas tahun 1604, wan antara tahun 1611 wan 1617 buhannya maulah pus pardagangan nang lain lagi di sabarataan wilayah nusantara. Pas ngini tu mulai parsaingan antara Inggris wan Walanda gasan mancari jalan masuk ka wilayah rarampah sabab ambisi munupuli bubuhan Walanda taancam.[4] Paampihannya, parjanjian diplumatik wan karjasama antara Walanda wan Inggris pasal pardagangan rarampah maulah paristiwa pambantaian Ambyona. Sapuluh ikung urang Inggris disiksa wan dibunuh sabab bakanca malawan pamarintah Walanda. Imbah kajadian ngitu, Inggris maninggalakan barataan kagiatan bubuhannya di Indunisia (kacuali di Banten).[4]

Pas tahun 1619, Jan Pieterszoon Coen dipilih jadi gubernur jendral VOC. Pas tanggal 30 Mei 1619, Coen didangani lawan sambilan walas kapal nang kuat manyarbu Jayakarta. Inya maundurakan buhan pasukan Banten, imbah ngitu baasa maulah Batavia gasan markasnya VOC.

Parluasan babak

 
Gambar Duit Perusahaan Hindia Timur Belanda tahun 1735

Rancana Coen tamasuk manjadiakan Batavia ngitu jadi pusat pardagangan intra-Asia, mulai matan Jepang sampai Cina, Burma, kapulauan Indonesia, wan Ceylon sampai ka Persia. Coen manyuruh bagawi tantara bayaran matan Ambon wan bubuhan buruh Cina gasan mangambangakan pardagangan rarampah. Biar rancana ngini kada parnah tawujud, Coen kawa manjalanakan munupuli Walanda gasan pardagangan rarampah lawan cara basakutu ka Kasultanan Ternate pas tahun 1607. Tujuannya ngini gasan maatur pruduksi cangkih, wan manguasai Kapulauan Banda supaya kawa maatur pardagangan pala. Walanda marabut Malaka matan Portugis pas tahun 1641, maulah Walanda kawa maatur wilayah lautnya. Walanda wan Spanyol bamulai hual pas tahun 1600 gasan marabutakan wilayah ngitu. Bubuhan armada Walanda manyarbu Filipina Spanyol, tapi sayang bubuhannya gagal. Imbah ngitu diadaakan kasapakatan damai pas tahun 1648, dingarani Pardamaian Westphalia.[5]

Pas partangahan abad ka-17, Batavia sudah jadi pusat pardagangan nang panting. Di wayah ngitu jua, bubuhan Walanda kawa manangkis panyarbuan matan karajaan Mataram Jawa. Walanda manguasai kuta Makassar di Sulawesi pas tahun 1667, jadinya pardagangannya diatur VOC. Palabuhan-palabuhan di Sumatera gin jua dikuasai VOC, wan Walanda maundurakan bubuhan Portugis paling pauncitan tahun 1660. Sawagai upah maatur munupuli pardagangan sahang wan maundurakan bubuhan Inggris, Walanda mandangani anak lalakian panguasa Banten gasan maambil kakuasaan matan abahnya pas tahun 1680.

Kabijakan VOC pas ngini adalah mamusatakan parhatiannya ka pus-pus pardagangan ampun bubuhannya wan kada u'umpatan marabuti wilayah nang mamakan kaongkos. Tapi, pas wayah ngitu, VOC jadi taumpat-umpat lawan pulitik dalam bubuhan Jawa wan taumpat jua di babarapa parang nang malibatakan bubuhan pamimpin Mataram wan Banten (Bantam). VOC maolah kasapakatan wan susuhunan (raja) Mataram, karajaan nang paling bakuasa di Jawa. Karajaan ngini mambari ijin ka VOC haja gasan kapal-kapal bubuhan Walanda kawa badagang di Nusantara.

Biar VOC gagal mandapatan kakuasaan gasan maatur sabarataan pardagangan rarampah di Indunisia, tapi bubuhannya labih suksis pada bubuhan Portugis nang sabalumnya. Bubuhan VOC rajin banar mamanpaatakan pambagian-pambagian karajaan-karajaan halus di Jawa nang manggantiakan karajaan Majapahit gasan maolah pajajakan nang tatap di Jawa, supaya tumbuh jadi karajaan kulunial nang babasis di daratan wan jadi salah sabuting parusahaan ampun kulunial nang paling sugih di dunia.[6]

Pupulasi Subjik babak

Ujar 'sinsus panduduk tatambayan nang kawa diparcaya', wilayah Hindia Timur nang dikuasai Walanda baisi kurang labih 2 juta ikung panduduk pas tahun 1795, ada 1,5 juta ikung nang badiam di pantai timur laut Jawa. Sinsus nang imbah ngitu mahapaki jumlah matan sinsus nang sabalumnya. Nang kaya Ceylon, hasil panilitian mudirin manunjukakan amun jumlah sabarataan pupulasi subjik VOC batambah matan 453.000–503.000 pas ahir abad katujuh walas jadi 2.445.000–2.902.000 pas ahir abad kalapan walas. Pas ahir abad ka-17, kabanyakan bubuhan VOC (300.000 ikung urang) badiam di Ceylon. Pas ahir abad ka-18, pupulasi Ceylon Walanda bajumlah 350.000–817.000 ikung urang dibandingakan wan 2 juta panduduk Jawa (wan sisa masalah bubuhannya nang badiam di pulau-pulau Melayu nang lain, ditambah jumlah pupulasi nang sadikit 25,000 ikung urang di Koloni Tanjung, Afrika Selatan).[7]

Dampak VOC babak

Dampak VOC nang paling babakas banar gasan bubuhan pamarintahan asli Indunisia adalah tiknulugi bubuhan VOC, tarutama bidang parsanjataan wan parkapalan. VOC nyata-nyata manampaiakan kaharatan karajaan pribumi nang mamakai tiknulugi ngini, tarutama karajaan di Maluku wan Jawa. Biar panjajah nang tadahulu, bubuhan Portugis, VOC Walanda banyak mamakai tiknulugi ngini gasan marabuti kapulauan Indunisia wan bakalahi marabutakan babarapa palabuhan wan kuluni Portugis di Asia, nang kaya Malaka, Ceylon, wan Ambon. VOC taumpat labih sarius ka masalah intrik karaton Mataram wan mamanpaatakan sakiranya kaluarga bubuhan karajaan Jawa kawa dibalah-balah, supaya bubuhannya kawa mandapatakan jajakan nang kuat di Jawa.  

Dampak matan VOC nang luar biasa lainnya adalah parubahan sistim pardagangan di kapulauan Indunisia. VOC nang manatapakan kabijakan munupuli pardagangan rarampah jadinya musti mahapus sistim pardagangan sabalumnya nang malibatakan banyak palabuhan, karajaan, wan padagang. Hal ngini maolah sikap kada katuju matan kabijakan pardagangan Asia, nang maolah VOC talibat saliritan patampuran wan parang marabuti wilayah.

Bubuhan VOC hidup tapisah matan panduduk asli Indunisia, wan urang Walanda ngitu pusisinya labih randah di sistim status pribumi. VOC manganalakan ubjik, tiknik, wan urganisasi parusahaan ka masarakat Indunisia, tapi kada bapangaruh banar ka urang-urang Indunisia nang pintar. Kabalikannya, pas bubuhan Irupa nang lain manyambati aturan utukrasi, hirarki, wan hak waris, VOC mainjam nilai-nilai ngini matan masarakat Indunisia. Gubernur-jendral jadi kaya bangsawan wan kada maninggalakan pus nang bubuhannya diriakan. Nang kaya bangsawan Indunisia, bubuhannya mambari gawian ka bangsawan lukal wan agin Cina gasan maatur bubuhan buruh.[8]

Catatan babak

  1. ^ "Slave Ship Mutiny: Program Transcript". Secrets of the Dead. PBS. 11 November 2010. Diarsipkan dari versi asli tanggal 15 April 2014. Diakses tanggal 12 November 2010. 
  2. ^ Ames, Glenn J. (2008). The Globe Encompassed: The Age of European Discovery, 1500–1700. hlm. 102–103. 
  3. ^ Ricklefs, p. 29
  4. ^ a b c d Ricklefs, p. 28. Kasalahan pangutipan: Tanda <ref> tidak sah; nama ":0" didefinisikan berulang dengan isi berbeda
  5. ^ Newson, Linda A. (April 16, 2009). Conquest and Pestilence in the Early Spanish Philippines. University of Hawaii Press. hlm. 34–35. ISBN 978-0-8248-6197-1. 
  6. ^ Ricklefs (1991), pages 22 to 26
  7. ^ Markus Vink. "From the Cape to Canton: The Dutch Indian Ocean World, 1600–1800 — A Littoral Census." Journal of Indian Ocean World Studies, 3 (2019), pp. 13–37. Pages 33–35.
  8. ^ Taylor, Jean Gelman (2003). Indonesia: Peoples and Histories . New Haven and London: Yale University Press. hlm. 210–211. ISBN 0-300-10518-5. 

Jujuhutan babak

  • Ricklefs, M.C. (1991). A History of Modern Indonesia Since c. 1300, 2nd Edition. London: MacMillan, p. 28.

Citakan:Indonesia topics